Psixoloq Stanislav Samburski uşaqların psixoloqa ehtiyacı olub-olmadığının müəyyən etməyin yollarını açıqlayıb. Psixoloqun fikrincə, uşağın psixoloji yardıma ehtiyacı olduğunu göstərən davranış əlamətləri var.
Onun sözlərinə görə, bu, o demək deyil ki, uşağın mütləq bir növ pozğunluğu var:
“İlk əlamətlər əhval və davranış dəyişiklikləridir. Məsələn, əgər uşağınız birdən-birə aqressiv, əsəbi, laqeyd, heç bir səbəb olmadan narahat olursa, müntəzəm olaraq ağlamağa, qışqırmağa, döyüşməyə, qaçmağa və gizlənməyə başlayırsa və ya əksinə, uşaq çox itaətkar, mehriban, kəskin şəkildə qapalı və səssiz olursa deməli uşağınızın psixoloji yardıma ehtiyacı var. Davranış problemləri ilə yanaşı, yuxu, iştah, tualet, gigiyena ilə bağlı problemlər yarana bilər. Bu problemlər uşağın məktəbə münasibəti ilə də göstərilə bilər. Diqqət, düşünmə, danışıq və yazmaqda çətinliklər yarana bilər. Uşağınızda bu əlamətlərdən birini və ya bir neçəsini görsəniz, panikaya ehtiyac yoxdur. Lakin onlar uzun müddətli, tez-tez, intensivdirsə və ya onun normal həyatına, təhsilinə və ünsiyyətinə mane olurlarsa, bu, psixoloqa müraciət etmək üçün bir səbəbdir. Yeniyetmələr üçün problemlərini tanımadığı biri ilə müzakirə etmək valideynlərinə açıq danışmaqdan daha asandır. Uşağa özünü və problemlərini anlamağa, onların həlli yollarını tapmağa, qabiliyyət və potensialını inkişaf etdirməyə, başqaları ilə münasibətlərini yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər”.
Uşaqla psixoloji iş bir neçə mərhələdən ibarətdir.
Diaqnostika – bu mərhələdə psixoloq uşağın psixikasının xüsusiyyətlərini, onun güclü və zəif tərəflərini, problemlərini və ehtiyaclarını müəyyən etmək üçün müxtəlif testlər, sorğular, müşahidələr aparır. Psixoloq uşaq və onun vəziyyəti haqqında əlavə məlumat almaq üçün valideynlər, müəllimlər və həkimlərlə də əlaqə saxlayır.
Məsləhətləşmə – psixoloq uşaq və onun valideynləri ilə diaqnostik nəticələri müzakirə edir, davranışın səbəblərini və mənasını izah edir və tövsiyələr verir. Psixoloq həm də uşağa və onun valideynlərinə psixoloji iş prosesində nail olmaq istədikləri məqsəd və vəzifələr qoymağa kömək edir”.
Terapiya – psixoloq uşaqla fərdi və ya qrup seansları keçirir. Prosesdə müxtəlif üsullardan, məsələn, oyunlar, art-terapiya, nağıl terapiyası, rollu oyunlar, təlimlərdən istifadə edirlər. Bu məşğələlərin məqsədi uşağa düşüncəsini, özünə və başqalarına münasibətini dəyişmək, çətinliklərini aradan qaldırmaq, resurslarını inkişaf etdirmək, özünə hörmətini artırmaqdır.
Daha sonra monitorinq və terapiyanın tamamlanması mərhələləri gəlir.
Bu mərhələlərdə uşaqla psixoloji iş yüksək ixtisaslı psixoloqlar, səbir və empatiya tələb edən mürəkkəb və məsuliyyətli prosesdir. Uşaqla psixoloji iş uşağın fərdi xüsusiyyətlərindən, məqsəd və vəzifələrindən asılı olaraq bir neçə həftədən bir neçə ilə qədər davam edə bilər. Uşaqla psixoloji işin məqsədi təkcə onun problemlərini aradan qaldırmaq deyil, həm də onun potensialını üzə çıxarmaq, özünə hörmətini artırmaq və başqaları ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaqdır. İş çətindir, lakin bu, uşağın gələcək həyatını daha xoşbəxt və ahəngdar etməyə kömək edəcək.
