Dispraksiya yəni İnkişaf Kordinasiya Pozuntusu xüsusi öyrənmə çətinliyinə bağlı geriləmənin alt qolu olaraq bilinir. Bir sözlə, Dispraksiya insanın sadə hərəkətlərini planlaşdırma və emal etmək qabiliyyətinə təsir edən nevroloji bir problemdir.
Uşaqlarda və yeniyetmələrdə, daha sonra yetkin insanda kiçik və böyük motor bacarıqları kimi koordinasiya pozuntularına yol açan bir inkişaf pozuntusu növüdür.
Dispraksislərdə tez- tez nitq problemləri, düşünmə bə qavrayışda çətinlik çəkirlər. İnkişaf edən Dispraksiya hərəkətin təşkilini yerinə yetirilə bilinməmisidir. Beyin sinir neyronlarını tam ötürülməsini təmin və emal etmir.
BƏS DİSPRAKTİKLƏR HANSI SAHƏLƏRDƏ ÇƏTİNLİK YAŞAYIRLAR?
Əsasən üç təməl sahədə çətinlik çəkirlər
1) Kiçik motor bacarıqları
2) Böyük motor bacarıqları
3) Koordinasiya
Bunlara bağlı inkişaf çətinlikləri:
*Şəxsi qulluq bacarığı (özünə xidmət -əynini geyinmə-soyunma,diş fırçalama və s.)
*Yazı yazma (qələm tutma ,şəkil rəngləmə və s)
*Velosipedə minmək, sürmək, pilləkənləri sərbəst çıxma, düşmə, hoppanma, qaçmaq, topu atmaq-tutmaq
*Oyun oynama ,yaşıdlarının etdiyini edə bilməmə .
*Tez-tez yıxılma halları müvazinətin itirlməsi .
*Ünsiyyət qurmada çətinlik ,dostluq qurmada çətinlik,cəmiyyətdə davranma çətinliyi və s.
*Ümumilikdə təşvişli olurlar diqqətləri tez yayınır.
*Zəif əl- göz gördinasiyası
*Yorğunluq
*Yöndəmsizlik və s .
Zahiri olaraq heçnə öyrənə bilmir kimi görünə bilər, lakin bu hal aldadıcı ola bilər bacarıqları inkişaf üçün mütləq öyrədilməlidir.
Bu hal Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) də daxil olmaqla bütün Beynəlxalq quruluşlar tərəfindən tanınır.
Dispraksiya hərəkətlə əlaqəli çətinliklərin məhdudiyyətin olması ,problemin olması mənasına gəlir.Bu termin uzun zamandır istifadə olunmasına baxmayaraq az bilinən bir öyrənmə çətinliyi növüdür.
Yuxarıda sadaladığım məqamlar bəzən valideynlər üçün adi gələ bilər ,amma Əziz valideynlər diqqətli olmaq lazımdır.
Övladlarınızın inkişafını diqqətlə izləyin ,çünki bəzən bizə adi görsənən məqamlar uşaqların yaşı artdıqca gələcəkdə koorreksiyası mümkün olmayan problemlər yarada bilər.
Könül Bağırova
Klinik refleksoterapevt, reabilitoloq
Bu yazidən sonra usagimin bəzi davranişlarına fərqli baxmağa başladım. Heqiqeten, o çox yorulur ve herəkətləri idarə etmekdə çətinlik çəkir, amma evveler bunu sadece ‘heddinden artıq tembel’ olduğunu düşünmüşdüm. Yene də, dispraksiya kimi bir veziyyət haqqında bilmirdim. O yazida qeyd olunanlar — meselen, velosiped sürmek ve ya piləkenləri rahat çıxmaq — menim üçün çox aydın oldu. Belke də usagımda bu cur problemlər var, amma hele heç kim bize deməyib. Indi bir mütəxəssislə danışmağı düşünürəm.
Cox maraqli ve düşündürücü yazidir. Menim qizimin de bezen muvazinetini itirmesi ve herəkətləri idarə etmekdə çətinlik çəkdiyini gorurem, amma bunu hec vaxt ciddiyə almışdım. Ancaq yazida qeyd olunanlar, meselen, pilekənləri çıxarkən çətinlik çəkmesi ve yıxılmaları, artıq menə çox fərqli göruner. Eslinde, bu yazı menə bir işıq tutdu ve artıq onun inkişafını izləməyə daha diqqatli olacağam. Belke de, bezen biz sadece diqqatəsiz oluruq, amma gələcəkdə kiçik problemlər böyuk problemlərə çevrilə biler.p
Yazini oxuyarkən usagimin bəzi çətinliklərini xatırladım. Cox vaxt o, topu tuta bilmir ve qaçanda tez-tez yere yixilir. Evveler bunu sadece cussesinin uyğun olmadığını düşünmüşdüm, amma indi başa düşürəm ki, bu, dispraksiyanın əlaməti ola biler. Cox çaşqın oluram, çünki bezen o, herəkət etməyə başladiqda, sadece her şeyini itirir. Heqiqeten, diqqətli olmaq lazımdır, çünki sade görunen şeyler, gelecekte böyuk problemlərə çevrilə biler. Menim də narahat olduğum bir mesele, bu yazı ilə artıq dispraksiya haqqında melumatım artdı.
Yazi menə cok komek etdi. Usagimin mektebdəki yazi yazma çətinliklerini evveler hec ciddiyə almadım, sadece düşünürdüm ki, daha cok meshq etməlidir. Amma indi başa dusurum ki, bu, dispraksiya ile bagli ola biler. O, əlini duzgun tutmaqda çətinlik cekir ve yazi yazanda her şey qarışır. Yaziın sonunda deyildiyi kimi, hec neyi oyrenə bilmir kimi görünə biler, amma bu, sadece dogru dəstək olmamışdır. Men də cok narahatam, amma bir mütəxəssisə müraciət etməliyik, belke də komek ola biler.