Eşitmə-səslənmə formasında həqiqətin əks olunmasıdır. Səslərin insan tərəfindən fərqlənməsi, qavranılması eşitmə qabiliyyətidir. Bu qabiliyyət eşitmə üzvü vasitəsilə və ya səs analizatorları vasitəsilə reallaşır.
Normal eşitmə uşağın nitq inkişafı üçün çox vacibdir.
Uşaq nitqi eşidir, yamsılayır və sərbəst danışmağı öyrənir.
Eşitmə, uşağın intellektual inkişafında, oxu və yazı qabiliyyətinin mənimsənilməsində çox böyük rol oynayır.
Doğuşdan sonrakı ilk mərhələdə uşağın səsə qarşı sadə reaksiyaları yaranır (nəbzin vurması, tənəffüs və s.).
3 aylığından sonra isə səsin ucalığına və timbrinə görə fərqləndirmək qabiliyyəti yaranır (atanın, ananın, ailə üzvlərinin səslərini ayırır).
Emosiyaları anlayır.
10-11 aylığında isə sözləri və ifadələri intonasiya və ritmik çalarlarına görə fərqləndirmək qabiliyyəti formalaşır.
Sonra isə eşitmənin funksiyası tədricən təkminləşir və uşaqda ana dilini və nitq səslərini qavramaq və fərqləndirmək qabiliyyəti formalaşır.
Eşitmə qüsuru olan uşaqlarda isə bu proseslərin normal inkişafı pozulur.
Eşitmə çatışmazlığı 2 yerə bölünür:
Karlıq
Zəif eşitmə
Karlıq eşitmənin ən ağır dərəcəsidir (4-cü dərəcə) və bu dərəcədə nitqi qavramaq mümkün olmur.
Karlıq anadangəlmə və sonradan qazanılan ola bilər.
Anadangəlmə – ana bətnindəki dövrdə müxtəlif səbəblərdən yaranır.
Sonradan qazanılan karlıq – daxili qulağın eşitmə sinirlərinin iltihabı və başqa xəstəliklər (meningit, qızılca, zökəm) nəticəsində yaranır.
Nüşabə Məhərrəmova
“Samra Center”in Defektoloq-Loqopedi
Mənim də 3 yaşlı oğlum var və onun nitq inkişafı ilə bağlı narahatlıqlarım olur. Bu yazı, uşağın eşitmə qabiliyyətinin inkişafı ilə bağlı çox maraqlı məlumatlar təqdim edir. Əslində, biz valideynlər çox vaxt uşaqların yalnız danışmasına diqqət edirik, amma eşitmə qabiliyyətinin də bu inkişafda nə qədər önəmli olduğunu düşünmürdük. Yazınızda qeyd etdiyiniz kimi, uşaqların düzgün eşitmə qabiliyyəti olmadan, sərbəst danışmağı öyrənmələri çox çətindir.
Ata olaraq bəzən düşünürəm ki, uşağın danışmaması təkcə “gec danışacaq” məsələsidir. Amma indi başa düşürəm ki, işin kökündə eşitmə ilə bağlı problemlər də ola bilər. Yazı məni ciddi şəkildə düşündürdü.
Nüşabə xanım, belə aydın və sadə dillə izah etdiyiniz üçün sizə təşəkkür edirəm. Bu cür yazıların sayı artsa, çoxlu ailə işin mahiyyətini daha tez anlayar.
Məqələyə görə minnətdaram. Xüsusilə “sözləri və ifadələri intonasiya ilə tanımaq” hissəsi çox maraqlı idi. İnsanlar bəzən elə bilir ki, eşitmək sadəcə səsi duymalı olmaqdır, amma yazıda görürük ki, bu çox mərhələli və kompleks prosesdir.
Bir neçə ay əvvəl oğlum da anasının səsini ayırd etməyə başlamışdı və bu yazını oxuyanda bu inkişaf mərhələsinin nə qədər vacib olduğunu bir daha anladım. Çox təəssüf ki, bəzi uşaqların eşitmə problemləri olur və bu da onların inkişafını çətinləşdirir. Eşitmə problemi olan uşaqların düzgün bir şəkildə dəstək alması çox vacibdir, çünki onlar üçün nitq inkişafı daha çətin ola bilər.
Uşağım doğulduqdan sonra eşitmə ilə bağlı heç bir problem olmadığını düşündüm, amma 1 yaşına çatanda hələ də sözlərə reaksiya vermirdi. Yazınızı oxuyanda bir çox şeyi daha aydın başa düşdüm. Deməli, bəzi uşaqlar səsi duyur, amma fərqləndirmə və anlamada problem yaşayır. Bu fərqi izah etdiyiniz üçün təşəkkür edirəm!
Mənim oğlumda doğuşdan eşitmə problemi olub, bunu həkimlər bir qədər gec müəyyən etdilər. Yazınızı oxuyarkən sanki öz həyatımı oxuyurdum. 10 aylığında ancaq səslərin intonasiyasına reaksiya verirdi, amma sözləri fərqləndirmirdi.
Mənim qızımda da belə problem var. İndi onu xüsusi mərkəzə aparırıq, amma bu yazı mənə göstərdi ki, çox erkən müdaxilə nə qədər vacibdir. Kaş bu məlumatlarla daha əvvəl tanış olaydım… Nüşabə xanım, bu cür yazılarla daha çox valideyni maarifləndirsəniz çox yaxşı olar. Çox təşəkkür edirəm!
Çox gözəl və maarifləndirici yazıdır. Mənim bacımın uşağında zəif eşitmə problemi var və ailədə hər kəs çox təşviş keçirdi. Yazını ona da göndərdim. Xüsusilə “karlıq və zəif eşitmə” arasındakı fərqi izah etməyiniz çox kömək oldu.
Bir məsələ məni maraqlandırır: belə uşaqlar üçün eşitmə aparatları nə qədər effektivdir və onlar bu cihazlarla normal nitq inkişafına çata bilirlərmi?
Eşitmə qabiliyyəti zəif olan uşaqlara hansı növ məşğələlər və fəaliyyətlər tövsiyə olunur ki, onların nitq inkişafı dəstəklənsin? Belə uşaqlarla daha təsirli necə ünsiyyət qurmaq olar?