Günəş kremləri günəşdən necə qoruyur və dərimizdə gözlənilməz problemlə qarşılaşmağımıza səbəb olurmu?
Günəş kremləri ilə bağlı dermatologiya mütəxəssisi dosent Gökhan Okanın qeyd etdiyi diqqət yetirilməli olan maraqlı məqamları təqdim edir.
Günəşdən qoruyucu vasitələr UV-B və UV-A şüalarını udan və geniş spektrli ultrabənövşəyi şüalardan tam qorunma təmin edən məhsullardır. İki növ konservant var, fiziki və kimyəvi. Fiziki qoruyucular ultrabənövşəyi radiasiya ilə dəri arasında maneə yaradaraq işığı əks etdirir. Görünən təbəqə əmələ gətirirlər və paltarın rəngini dəyişdiklərinə görə kosmetik uyğunluğu yaxşı deyil. Onlar hətta həssas dərilərdə və uşaqlarda təhlükəsiz şəkildə istifadə edilə bilər.
Kimyəvi qoruyucu maddələr udma yolu ilə günəş şüalarının dəriyə toxunmasının qarşısını alır. Rəngsiz olduqları üçün yaxşı kosmetik uyğunluğa malikdirlər. Uşaqların istifadəsi tövsiyə edilmir.
Günəşdən qoruyucu kremlərin effektivliyi SPF faktoru ilə hesablanır. SPF; Günəşin zərərli ultrabənövşəyi şüalarının yaratdığı qızartıları dayandırmaq qabiliyyətinə görə hesablanır. SPF 4-12-dən minimum qorunma; SPF 12-30-dan orta dərəcədə qorunma; 30 və yuxarı yüksək qorunma kimi hesablanır.
Əks təsirləri
Günəş kremləri bəzən arzuolunmaz yan təsirlərə səbəb ola bilər. Günəşdən qoruyucu kremlərin tərkibindəki maddələrə qarşı allergik reaksiya yarana bilər. Klinik olaraq qoruyucu tətbiqin tətbiq olunduğu bölgədə qızartı, qaşınma və sulanma kimi reaksiyalar görünə bilər. Xüsusilə qoruyucu tərkibdə istifadə edilən PABA allergik reaksiyaya səbəb ola bilən bir maddədir. Allergiyası olan insanlar günəşdən qoruyucu seçərkən hipoalerjenik etiketli məhsulları seçməlidirlər. İnsanın dəri tipinə uyğun məhsul seçmək çox vacibdir.
Günəşdən qoruyucu kremlər gözlərlə təmasda olduqda göz ağrısı və qıcıqlanma, işığa qarşı həssaslığa səbəb ola bilər. Odur ki, qoruyucuların gözlərlə təması qarşısı alınmalı, təmasda olduqda gözlər dərhal bol su ilə yuyulmalı və həkimə müraciət edilməlidir.
Bu yaxınlarda, günəşin zərərli şüalarının dəri xərçəngini tətiklədiyi kimi, günəşdən qoruyucu vasitələrin də xərçəngə səbəb ola biləcəyini göstərən araşdırmalar dərc edilib. Bununla bağlı hansı məqama diqqət yetirilməlidir?
Günəşdən qoruyucuların xərçəngə səbəb olduğuna dair kifayət qədər elmi sübut yoxdur. Oksibenzon tərkibli kremlər allergik reaksiyaya səbəb ola və endokrin sistemə mənfi təsir göstərə bilər. Amma vəziyyət aydın deyil. Buna görə də ən azı uşaqlarda oksibenzon tərkibli günəş kremindən istifadə edərkən diqqətli olmaq lazımdır.
Günəş kremi seçərkən nələrə diqqət edilməlidir
Yaxşı günəşdən qoruyucu vasitə dözümlü, toksik olmayan, fotosabit olmalı, dəridə yanmaya səbəb olmamalıdır, suya və tərə davamlı olmalıdır. İstifadə müddəti bitmiş günəş kremi istifadə edilməməlidir. Qeyd edək ki, isti mühitlərdə günəşdən qoruyucu kremlər daha qısa müddətdə təsirini itirir.
Günəşdən qoruyucu vasitələr losyonlar, kremlər, gellər, məlhəmlər, mum çubuqları və spreylər şəklində mövcuddur. İnsanlar dəri tiplərinə uyğun günəş kreminə üstünlük verməlidirlər. Kremlər quru dərilər üçün, gellər baş dərisi və ya tüklü bölgələr üçün, çubuqlar göz ətrafında istifadə üçün uyğundur.
Günəş kremlərindən necə düzgün istifadə olunmalıdır
Günəş kremi çölə çıxmazdan ən az 20 dəqiqə əvvəl çəkilməli və bütün məruz qalan ərazilərə sürtülməlidir. Bütün nahiyələrdə, dodaqlarda, qulaqlarda, ovuclarda və ayaqlarda istifadə laqeyd edilməməlidir. Günəş kreminizin ən az 30 faktorlu olduğundan əmin olun. Gün ərzində yenilənmə laqeyd edilməməlidir. Buludlu havalarda günəş radiasiyası yalnız yarıya qədər azalır. Ona görə də buludlu havalarda da qorunma aparılmalıdır.
Günəşdən qoruyucu vasitələrdən istifadəyə erkən yaşlarda başlanmalıdır. Günəşin dərimizə vurduğu zərərin 80%-i ilk 18 yaşda olur. Gələcəkdə arzuolunmaz nəticələrin qarşısını almaq üçün konservantlardan istifadə erkən yaşda aparılmalıdır.
Günəş kremi nə qədər müddət tətbiq edilməlidir
Günəş kremi bütün məruz qalan əraziləri əhatə etməlidir. Ultrabənövşəyi şüalara məruz qalan bütün ərazilərə bərabər şəkildə kifayət qədər qalınlıqda günəş kremi tətbiq etmək vacibdir. İdeal olaraq günəşdən qoruyucu kremlər 2 mq/sm2 nisbətində tətbiq olunmalıdır. Üz nəzərə alındıqda bu miqdar təxminən 1/3 çay qaşığıdır. Bu miqdardan az tətbiq olunarsa, günəşdən qoruyucu kremin qorunması azalır. Yetkinlərin bədənini tam qorumaq üçün təxminən 30 qr və ya 2 yemək qaşığı konservant tələb olunur.
