Ağrı insan həyatında xəbərdaredici siqnal kimi mühüm rol oynayır. Ancaq bu siqnal uzunmüddətli və davamlı hal alarsa, həm fiziki, həm də psixososial həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Xroniki ağrı sindromları dedikdə, adətən 3 aydan çox davam edən, bəzən səbəbi tam aydın olmayan, lakin insanın gündəlik funksiyalarına təsir edən ağrılar nəzərdə tutulur.

Xroniki ağrıların əsas səbəbləri

1) Əzələ-skelet sisteminə aid pozğunluqlar

Ən geniş yayılmış səbəblərdən biri budur. Bura daxildir:

Osteoartrit

Bel və boyun osteoxondrozu

Fibromialgiya

Travmadan sonra yaranan ağrılar (əzələ dartınmaları, sınıqlar)

Bu cür hallarda əzələ və oynaq strukturlarında degenerativ dəyişikliklər nəticəsində ağrı xronik hal alır.

2) Sinir sistemi mənşəli ağrılar (neyropatik ağrılar)

Sinir uclarının zədələnməsi və ya disfunksiyası nəticəsində yaranan ağrılar daha çətin müalicə olunur. Bu növ ağrılara səbəb ola bilər:

Şəkərli diabetə bağlı periferik neyropatiya

Sinir sıxılmaları (məsələn, siyatik sinirin sıxılması)

Post-herpetik nevralgiya (zoster infeksiyasından sonra)

Onurğa beyni və ya beyin zədələnmələri

3) Autoimmün və iltihabi xəstəliklər

Bəzi xroniki iltihabi xəstəliklər də davamlı ağrıya səbəb olur:

Revmatizm (revmatoid artrit, ankilozlaşdırıcı spondilit)

Sistemik qırmızı qurdeşənəyi (SLE)

Lupus və vaskulitlər

Bu xəstəliklərdə bədən öz toxumalarına qarşı immun reaksiya verdiyi üçün ağrı uzunmüddətli və yayılmış xarakter daşıya bilər.

4) Onkoloji səbəblər

Xərçəng xəstəlikləri zamanı, xüsusilə metastaz halında, xroniki və şiddətli ağrılar baş verə bilər. Həmçinin müalicə prosesləri (şüa terapiyası, cərrahi müdaxilələr) da sinirlərə təsir edərək ağrı yarada bilər.

5) Daxili orqan patologiyaları

Bəzən daxili orqanların (qaraciyər, mədəaltı vəz, böyrəklər və s.) xroniki xəstəlikləri də əks olunan ağrılara səbəb olur. Məsələn:

Xroniki pankreatit

Qara ciyər çatışmazlığı

Xroniki sidik yolları infeksiyaları

6) Psixosomatik təsirlər

Əsas səbəblər siyahısında olmasa da, vurğulanmalıdır ki, uzunmüddətli stres, yuxu pozğunluqları və depressiya ağrının qavranmasını gücləndirə və müalicəsini çətinləşdirə bilər. Bu zaman ağrı obyektiv səbəblərdən daha çox beyin və sinir sisteminin reaksiya formasında təzahür edir.

Xroniki ağrının sosial və funksional təsiri

Davamlı ağrı:

Hərəkət imkanlarını azaldır

Əmək qabiliyyətini zəiflədir

Yuxusuzluq və əsəbilik yaradır

Sosial təcridə və psixoloji gərginliyə səbəb olur

Bu səbəbdən xroniki ağrı yalnız simptom kimi deyil, bütüncül yanaşma ilə qiymətləndirilməli və fərdi olaraq müalicə planı hazırlanmalıdır.

Müalicəyə yanaşma

Müasir fizioterapiya və reabilitasiya metodları – lazer terapiyası, maqnitoterapiya, elektrostimulyasiya, manual terapiya və funksional reabilitasiya – bu cür ağrıların azaldılmasında və bəzən tam aradan qaldırılmasında effektiv rol oynayır. Əsas məqsəd ağrının səbəbini tapmaq və kompleks müalicə yanaşması ilə nəticəyə yönəlməkdir.

Nərminə Abbasova

MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi