Tənqid olunan digər məqam da formaların tez-tez yenilənməsi və buna görə valideynlərin maddi baxımdan çətinliklə üz-üzə qalmasıdır.

Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Səbinə Əliyeva deyir ki, dünya təcrübəsində elit məktəblər beynəlxalq standartlara uyğun olaraq hamısı forma tələb edir:

– Amma statusu, sosial səviyyəsi zəif olan məktəblərdə azad formadan istifadə edirlər. Forma nizam-intizama dəvət etmək deməkdir. Ölkəmizdə də ödənişli məktəblərdə corabdan tutmuş ayaqqabıya qədər rəngi, ətəyin uzunluğu və s. məktəbli forması modelində öz əksini tapır. Hətta şagirdlərin saç düzümünə qədər də müəyyən tələblər olur.

– Səbinə xanım, məktəbli formalarının tez-tez yenilənməsindən şikayətçi olan valideynlər uşaqlarını elə sosial səviyyəsi çox da yüksək olmayan məktəblərə göndərənlərdir. Onlar maddi baxımdan çətinliklə qarşılaşdıqlarını deyirlər.

– Bizim təhsildə problem ondadır ki, 10-15 il əvvəl biz müəllimi və təhsili valideynin istəyinə tabe etdik. Bu, düzgün deyil. Təhsilin standartları var. Valideynlər də müəllimdən, məktəbdən keyfiyyət gözləyirlərsə, nəzərə almalıdırlar ki, keyfiyyətin də öz çərçivəsi, düsturu var. Valideynin müəllimə, məktəbə təzyiq etmək ixtiyarı yoxdur. Biz bunlara icazə verdikcə məktəblərimizdə xoşagəlməz görüntülərin şahidi olur, xoş olmayan hadisələr eşidirik. İndi dövlət məktəbləri ödənişsizdir. Orada bəzi valideynlər yersiz hegemonluq edirlər. Bu halda müəllimlərin uşaqlara “elə yox, belə geyin” deməyə də ixtiyarı çatmır. Bu, yolverilməzdir.

– Ucqar rayonlarda imkansız ailələrin övladları var. Bu məqamda belə bir fikir səsləndirilir ki, onlar üçün məktəbli formasından çox, verilən təhsilin keyfiyyətini artırmaq önəmlidir…

– Mən xahiş edirəm, kimsə tənbəllikdən min bir bəhanə tapmasın. Ucqar kənddə oxuyan uşaqlarımız da özlərini şagird kimi hiss etmək istəyirlər. Biz niyə bu hissi onların əlindən alaq?! Ucqar kənddə yaşasa da, hansısa ana toya gedəndə öz xarici görünüşünə diqqət etmirmi? Əlbəttə ki, edir. Bəs hansı ixtiyarla uşağını məktəbli kimi hiss etmək duyğusundan məhrum edir?!

Burada məsələyə başqa bir tərəfdən baxaq. Ölkəmizdə ödənişli məktəblər var ki, onlarda məktəbli formasına çox ciddi yanaşırlar. Həmin məktəblərdə də şagirdlərlə aparılan işlər öz nəticəsini verir. Siz kiminsə evinə qonaq gedəndə qarışıqlıq görsəniz, ev sahibinin səliqəsini ciddi qəbul etməzsiniz. Məktəbin də üzü şagirddir. Birinci addım hər kəsin uyğun geyimdə olmasından başlayır. Hərə bir geyimdə olsa, orada nizam-intizam yaratmaq mümkün olmaz. Xüsusilə də yeniyetməlik dövründə uşaqları cəlbedici, məktəbliyə uyğun olmayan formada məktəbə göndərmək yolverilməzdir.

– Bu mövzuda müzakirə olunan digər məsələ də baş örtüyü ilə bağlıdır. Yenə də məktəbli forması nümunəsində buna toxunulmayıb. Bir qisim insan düşünür ki, məktəblinin hansısa dinə yönləndirilməsi yanlışdır, buna görə şagird ümumiyyətlə, baş örtüyü taxmamalıdır. Digər bir qisimin fikrinə görə isə digər məsələlərdə valideynin müəyyən yönləndirməsi olduğu kimi din məsələsində valideynin övladına istiqamət vermək də haqqıdır. Bu halda da uşaq öz istəyi ilə baş örtüyündən istifadə edirsə, məktəbdə buna heç bir maneə yaradılmamalı, məktəbli formasında da bu öz əksini tapmalıdır ki, sonra problem yaşanmasın. Siz necə düşünürsünüz, məktəbli formasında hicab məsələsi də öz əksini tapmalıdırmı?

– Niyə qısa ətək, açıq-saçıq geyinmək, saçları fərqli rənglərə boyamaq cəmiyyətimizi narahat etmir, amma baş örtüyü, uzun ətək geyinmək narahat edir? Baş örtüyü uşağın öz seçimidir. Valideyn uşağın seçiminə qarışmır. Uşaq hansı tərbiyəni alırsa, ona uyğun da davranış sərgiləyir. Mən bunu çox gözəl qarşılayıram. Mənə görə pis olan uzun dırnaqlar, burunda sırğa, bədəndə tatu, kip geyimlər, rəgbərəng, cəlbedici, üstündə xoş olmayan sözlər yazılmış çantalardır. Yeri gəlmişkən, şagirdlərin məktəbə smartfon aparmasını da düzgün hesab etmirəm. Müşahidə etdiyimiz kimi, tez-tez bunun xoş olmayan nəticələri ilə qarşılaşırıq. Birinci növbədə də, uşaqlar bir-birilərini uyğunsuz vəziyyətdə çəkir, sosial mediada yayırlar və beləliklə çox ciddi problemlər yaşanır. Bu, bulinqə şərait yaradır.

– Bəs məktəbli forması ilə bağlı standartlarda bu, konkret olaraq qeyd edilməlidirmi?

– Əlbəttə, baş örtüyü də məktəbli formasında göstərilməlidir. Bu halda baş örtüyündən istifadə edən qızlarımız idman dərslərində də çətinlik çəkməyəcəklər. Ölkəmizdə məscid varsa, Ramazan bayramı qeyd edilirsə, baş örtüyünə də hörmətlə yanaşmalıyıq. Hesab edirəm ki, məktəbin girişində məktəbli forması öz əksini tapmalıdır. Yeri gəlmişkən, həmçinin məktəbdə uşaqlar üçün hansı qidalar satılır və uşaqlar evdən məktəbə hansı qidalar gətirə bilər və s. də qeyd edilməlidir