Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında Azərbaycan Hava Yollarına məxsus sərnişin təyyarəsinin qəzaya uğraması nəticəsində baş verən faciə, yalnız həyatını itirənlərin ailələri üçün deyil, bütövlükdə cəmiyyət üçün də ağır bir zərbədir. Təyyarə qəzası çox sayda insanın həyatına son qoydu və bir çoxu ağır yaralandı. Belə hadisələr təkcə faciəvi bir anın nəticəsi olaraq qalmır, həm də psixoloji və emosional təsirləri ilə uzun müddət insanların həyatını təsir edə bilər. Bu cür hadisələrin psixoloji təsirlərini anlamaq, faciədən sonra düzgün dəstək göstərmək çox önəmlidir.

Faciə və insan psixikası: Təsir edən amillər

Təyyarə qəzaları kimi böyük faciələr, insan psikasında dərindən iz buraxır. İnsanlar, özləri və yaxınları üçün qorxu, kədər, çaşqınlıq və ümidsizlik hissləri keçirirlər. Xüsusilə faciənin doğurduğu itkilər və xəsarətlər, insanların həyatlarını bir anda dəyişdirir və onların psixoloji vəziyyətini ciddi şəkildə pozur. Bu zaman insanlar özlərini tək, qorunmasız və həyatın ədalətsizliyinə məruz qalmış hiss edə bilərlər.

Bundan əlavə, bəzən itirilənlər tanınan şəxslər olur, bu da faciəni daha da dərinləşdirir. İnsanlar yalnız kədər hissi yaşamırlar, eyni zamanda qorxu və narahatlıq keçirirlər. Belə hadisələr, həyatın müvəqqəti olduğunu dərk etdirməklə yanaşı, insanları böyük ruhsal sarsıntıya da sala bilər.

Psixoloji dəstək: Faciə sonrası tədbirlər

Faciə sonrası insanların psixoloji vəziyyətini bərpa etmək, böyük bir məsuliyyət tələb edir. Bu, yalnız yaxınları itirənlərə deyil, ümumilikdə bütün cəmiyyətə aiddir. Psixoloji dəstək göstərmək, insanlara itkiləri ilə başa çıxmaqda, qorxu və narahatlıqlarını yüngülləşdirməkdə kömək edə bilər.

İlk növbədə, faciənin doğurduğu ağrı və narahatlıqla başa çıxmaq üçün şəxsən dəstək verilə bilər. Yaxınlar, qohumlar və dostlar, bir-birlərinə dəstək olaraq, emosional yükü bir az olsun yüngülləşdirə bilərlər. Bununla yanaşı, psixoloqlar və psixoterapevtlər, travmatik vəziyyətlərdə olan insanlara kömək etmək üçün xüsusi üsul və yanaşmalar istifadə edə bilərlər. Bu yanaşmalar, insanları dinləmək, onları rahatlatmaq və daha sağlam düşüncə tərzini bərpa etmək məqsədini güdür.

Kollektiv travma: Cəmiyyətin ümumi psixoloji vəziyyəti

Təyyarə qəzası kimi faciələr təkcə fərdləri deyil, həm də cəmiyyəti travmatizasiya edir. Kollektiv travma, cəmiyyətdə geniş yayılmış qorxu, kədər və narahatlıq hissi yaradır. İnsanlar bir-birlərinin üz ifadələrindən, davranışlarından, həyəcanlı sözlərindən təsirlənərək, ümumi emosional bir vəziyyətə düşə bilərlər.

Cəmiyyətin bütövlükdə bu cür faciələrə qarşı reaksiyası çox əhəmiyyətlidir. Cəmiyyət üzvləri bir-birinə dəstək olaraq, emosional olaraq da güclü ola bilərlər. Yardım kampaniyaları təşkil etmək, ehtiyacı olanlara fiziki və emosional yardım göstərmək, insanların bərpa olmasına kömək edə bilər.

Kədər və itki ilə başa çıxmaq: Duyğusal sağlamlıq

Itki ilə başa çıxmaq, hər bir insanın fərdi təcrübəsidir. Kədər, sevilən birinin itirilməsi ilə qarşılaşan hər kəsin yaşadığı təbii bir hissdir. Bu hissin uzun müddət davam etməsi, bəzən insanın gündəlik həyatını çətinləşdirə bilər. Bu zaman psixoloji dəstək, insanın öz hissləri ilə barışmasına və bu faciənin yaratdığı acını azaltmasına kömək edər.

Kədər və itki ilə başa çıxmaq üçün bəzən danışmaq, hissləri paylaşmaq və anlayışlı insanlarla zaman keçirmək lazımdır. Ayrıca, psixoterapevtik dəstək, itkinin təsirlərini azaltmağa və insanın ruhunu yenidən canlandırmağa kömək edə bilər.

Uzunmüddətli psixoloji dəstək və reabilitasiya

Faciədən sonra psixoloji dəstək yalnız anlıq deyil, uzun müddət davam etməli bir prosesdir. İnsanların emosional vəziyyətləri dəyişə bilər və bir müddət sonra travmanın təsiri daha dərindən hiss oluna bilər. Bu zaman psixoloji izləmlər və müdaxilələr faydalı olur. Psixoterapevtik seanslar, qrup müzakirələri və digər dəstək metodları, insanları sağaltmağa kömək edə bilər.

Reabilitasiya prosesində, yalnız insanların ağrılarını azaltmaq deyil, həm də onların həyatlarına mənalı bir istiqamət vermək önəmlidir. İnsanlar psixoloji travmalarını yenidən quraraq, daha güclü bir şəkildə həyata davam edə bilərlər.

İctimai yardım və empatiya

Bu cür faciələr zamanı cəmiyyətin empatiya göstərməsi və bir-birinə dəstək olması böyük önəm daşıyır. İnsanlar bir-birinə yardım edərək, həm fərdi, həm də kollektiv travmanın təsirlərini yüngülləşdirə bilərlər. Kədərli anlarda bir-birinə yaxın olmaq, əzizlərini itirənlərə dəstək vermək, cəmiyyətin sağlamlığını qorumağa kömək edər.

Psixoloq M.Almara Ağaqızı

PRİM – “Psixososial Reabilitasiya və İnkişaf  Mərkəzi”nin direktoru