Uşaqların davranışları, onların daxili dünyalarını və ətraf mühitlə münasibətlərini əks etdirir. Valideynlər və təhsil mütəxəssisləri, uşaqların davranışında yaranan dəyişiklikləri ciddi şəkildə izləməli və bunları uyğun bir şəkildə qiymətləndirməlidir. Bəzən uşaqların davranışlarında baş verən anormal dəyişikliklər, onların ruh halı və ya həyat şəraiti ilə bağlı ciddi siqnallar ola bilər. Belə hallar, müxtəlif səbəblərdən yaranan davranış pozuntuları ilə özünü göstərir. Bu yazıda, uşaqlarda müşahidə olunan davranış pozuntularının səbəbləri, nümunələri və həlli yolları haqqında ətraflı məlumat verəcəyik.
Davranış pozuntusunun səbəbləri
Uşaqlarda davranış pozuntuları çox vaxt müəyyən həyat dəyişiklikləri və ya çətinliklərlə əlaqəli olaraq meydana gəlir. Bu dəyişikliklər uşağın psixoloji vəziyyətini mənfi şəkildə təsir edə bilər və davranışlarında narahatlıq yarada bilər.
Ailədəki dəyişikliklər
Uşaqlar, ailədəki struktur dəyişikliklərinə həssasdırlar. Ailənin tərkibindəki dəyişikliklər, məsələn, yeni bir bacı və ya qardaşın doğulması, ailə üzvünün itirilməsi, və ya valideynlər arasında münasibət problemləri uşağın davranışına təsir göstərə bilər. Bu zaman uşaqlar özlərini anlaşılmamış və tək hiss edə bilər, bu da onların davranışlarında pozuntulara səbəb ola bilər.
Məktəb və ya yaşayış yerinin dəyişməsi
Məktəb dəyişmək və ya yeni bir yerə köçmək, uşaqların sosial uyğunlaşmasını çətinləşdirə bilər. Yeni mühitə uyğunlaşmaq, xüsusilə uşağın xarakterinə uyğun olmayan bir şəraitdə, stress və narahatlıq yarada bilər. Bu, uşağın davranışını dəyişdirə bilər, onların əhvalını pisləşdirə və ya sosial münasibətlərdə çətinliklər yarada bilər.
Təbii fəlakətlər və müharibə
Zəlzələ, müharibə, təbii fəlakətlər kimi hadisələr uşaqlarda ciddi psixoloji travmalara səbəb ola bilər. Bu tip hadisələr uşağın dünyagörüşünü dəyişdirə bilər və onları qorxu, narahatlıq və tənhalıq hissi ilə üzləşdirə bilər. Belə hallarda uşaqlar, normalda göstərmədikləri davranış pozuntuları ilə qarşılaşa bilərlər.
Davranış pozuntularının nümunələri
Uşaqlarda müxtəlif növ davranış pozuntuları meydana gələ bilər. Bu pozuntular həm fiziki, həm də psixoloji əlamətlərlə özünü göstərir. Aşağıda bir neçə nümunəyə baxaq:
Yerini islatma (Enurez)
Yerini islatma, xüsusən uşağın gecə yatağında yerini islatması, davranış pozuntularından biri kimi qəbul edilir. Bu problem, uşağın yaşına uyğun olmadan davam edirsə, uşağın psixoloji vəziyyətinin bir göstəricisi ola bilər. Ailədaxili narahatlıqlar, dəyişikliklər və ya stress, bu problemi daha da pisləşdirə bilər.
Oğurluq
Bəzi uşaqlar, xüsusən də cəmiyyətə uyğun davranışları hələ inkişaf etməmiş yaşlarda, əşyaları oğurlamaq kimi yanlış davranışlar göstərə bilərlər. Oğurluq, uşağın diqqət və ya sevgiyə ehtiyacı olduğunu və ya ətraf mühitlə əlaqədə çətinlik çəkdiyini göstərə bilər.
Yalan danışma
Uşaqların yalan danışması da davranış pozuntusuna işarə edə bilər. Yalan, bəzən uşağın narahatlıq və qorxu hissini gizlətmək üçün istifadə etdiyi bir vasitə olur. Uşağın valideynlərindən və ya digər böyüklərdən qəbul edilməyəcəyini düşündüyü hallarda yalan danışa bilər.
Davranış pozuntularının aradan qaldırılması
Uşaqlarda davranış pozuntuları müalicə edilə bilən və aradan qaldırıla bilən vəziyyətlərdir. Əgər davranış pozuntuları davam edirsə və ya uşağın gündəlik həyatını çətinləşdirirsə, valideynlər və müəllimlər bu problemi həll etmək üçün addımlar atmalıdır.
Fərdi diqqət və dəstək
Uşaqların davranış pozuntuları ilə mübarizə aparmaq üçün onlara fərdi diqqət və sevgi göstərilməlidir. Onların hissləri və düşüncələri dinlənilməli, problemin mənbəyi anlaşıldıqdan sonra uyğun müdaxilə edilmalıdır.
Ailə və məktəb əməkdaşlığı
Ailə və məktəb arasında əməkdaşlıq çox vacibdir. Uşağın davranışını izləyərək, həm məktəb, həm də ailə tərəfindən birgə həll yolları axtarılmalıdır. Uşağa müsbət nümunələr təqdim etmək, ona sosial bacarıqlar öyrətmək və düzgün davranışları təqdir etmək mühümdür.
Peşəkar dəstək
Əgər uşağın davranış pozuntusu ciddi şəkildə davam edirsə və sadə yanaşmalarla həll olunmursa, mütəxəssis yardımı vacib ola bilər. Psixoloq və ya psixoterapevtlər uşağın inkişafını düzgün şəkildə izləyərək, müvafiq müalicə metodları tətbiq edə bilərlər.
Mənsurə Qəhrəmanova
Psixoloq Pedaqoq
Uşaq İnkişaf Mütəxəssisi
Milli Dəyərlər üzrə Maarifləndirmə İctimai Birliyinin üzvü
(Psixoloqla əlaqə saxlamaq istəyənlər, 055 361 68 60 mobil nömrsi ilə birbaşa Mənsurə Qəhrəmanova ilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin https://www.instagram.com/psixoloqpedaqoq.qehremanova/profilecard/?igsh=MXFxZG5sNjVicGVnaw%3D%3D instagram səhifəsi vasitəsi ilə də Mənsurə xanımla kontakt yarada bilərlər.)
Uşaqların davranışlarını anlamaq və düzgün yanaşmaq üçün verilən tövsiyələr çox müsbət və praktiki idi. Hər bir valideyn və müəllimə bu yazını oxumağı məsləhət görərdim.
Uşaqların davranış pozuntularının səbəbləri və həll yolları barədə belə ətraflı məlumat almaq həqiqətən faydalıdır. Mənim üçün ən vacib hissə, ailə və məktəbin əməkdaşlığının əhəmiyyəti oldu. Uşaqların inkişafı üçün bu çox vacibdir.
Mənim fikrimcə, bu yazı valideynlər və müəllimlər üçün çox faydalıdır. Xüsusilə uşağın psixoloji vəziyyətini düzgün anlamaq və uyğun tədbirlər görmək mövzusu çox vacibdir. Uşaqların davranışlarını dəyişdirmək üçün verilən metodlar çox real və praktikdir.
Uşaqlarda baş verən davranış dəyişikliklərini düzgün qiymətləndirmək çox önəmlidir. Yazıda verilən nümunələr çox yaxşıdır, çünki real həyatda rast gəlinə biləcək halları izah edir. Həll yolları da məntiqlidir.
Uşaqların davranış pozuntuları haqqında bu qədər faydalı məlumat vermək çox vacibdir. Yazı həm psixoloji, həm də pedaqoji baxımdan dəyərli məsləhətlər təqdim edir. Müəllifə böyük təşəkkürlər!
Mənə elə gəlir ki, bu yazı təkcə valideynlər üçün deyil, həm də müəllimlər üçün çox faydalıdır. Müəllifin mövzunu anlaşılan və praktiki şəkildə təqdim etməsi çox qiymətlidir.
Yazı çox yaxşıdır, amma bəlkə daha çox real həyat nümunələri ilə zənginləşdirmək olar. Məsələn, konkret bir uşağın davranış pozuntusunun necə həll olunduğunu göstərmək faydalı ola bilərdi. Hər halda, yazının əsas məzmunu çox təsir edicidir.
Uşaqların davranış pozuntuları mövzusunu hər kəsin rahatlıqla anlaya biləcəyi şəkildə təqdim etmək çox çətindir, amma müəllif bunu mükəmməl edib. Oxuyarkən çox faydalı məlumatlar əldə etdim.
Çox maraqlı və faydalı mövzudur.Təşəkkür edirəm.
Mənim fikrimcə, yazıda ən çox vurğulanan ailə içi dəyişikliklərin uşaqlara təsiri məsələsi xüsusilə vacibdir. Bu tip məsələlərə diqqət yetirilməsi lazım olduğunu düşünürəm. Həmçinin, mütəxəssis dəstəyi almağın vacibliyi çox yaxşı vurğulanıb. Uşaqların emosional vəziyyətini düzgün dəyərləndirmək çox önəmlidir.
Mən bu yazını oxuyanda uşaqların davranış pozuntularının müxtəlif səbəblərini və həlli yollarını çox aydın şəkildə başa düşdüm. Ailə içi dəyişikliklər və ya məktəb mühitindəki problemlər uşaqların psixoloji vəziyyətinə çox təsir edir. Yazıda çox düzgün şəkildə vurğulandı ki, valideynlərin, müəllimlərin və psixoloqların birgə çalışması çox vacibdir. Həmçinin, psixoterapevtik müdaxilənin vaxtında edilməsi uşağın sağlam inkişafına çox böyük təsir göstərir.”