Uşaqlarda dırnaq yemə vərdişi (tibbi adı ilə onixofagiya) valideynləri ən çox narahat edən davranışlardan biridir.

Bu vəziyyət bəzən keçici olur, bəzən isə illərlə davam edir və uşağın fiziki sağlamlığına, dişlərinə, dırnaqlarına və hətta emosional vəziyyətinə təsir göstərə bilər.

Çox vaxt valideynlər bu davranışı görüb uşağı danlayır, lakin bu yanaşma problemi həll etmir — əksinə, onu gizli və davamlı hala gətirir.

Uşağın dırnaq yeməsi bir “pis vərdiş” deyil, çox vaxt daxili gərginliyin və ya emosional ehtiyacın ifadəsidir.

Dırnaq yemə nədir?

Dırnaq yemə — uşağın dırnaqlarını və ya dırnaq ətrafındakı dərini dişləməsi vərdişidir.

Adətən 3–4 yaşdan sonra müşahidə olunur, məktəbəqədər və məktəb yaşlı uşaqlarda daha çox yayılmışdır.

Bu davranış bəzən keçici, bəzən isə davranış pozuntusunun əlaməti ola bilər.

Niyə uşaq dırnağını yeyir?

Dırnaq yemənin səbəbi tək deyil. Aşağıdakı amillər çox vaxt birlikdə rol oynayır:

1) Stress və narahatlıq

Uşaqlar hiss etdikləri narahatlığı, qorxunu və ya gərginliyi açıq şəkildə ifadə edə bilmədikdə, bu duyğular davranışla özünü göstərir.

Dırnaq yemə bu mənada emosional boşalma üsulu kimi çıxış edir.

Məsələn:

Yeni məktəb və ya uşaq bağçasına başlama,

Valideynlərin dalaşması,

İmtahan və ya qiymət qorxusu,

Yeni bacı və ya qardaşın doğulması.

2) Darixmaq və məşğuliyyət azlığı

Bəzi uşaqlar boş vaxtlarında və ya fikirləri dağınıq olanda dırnaqlarını yeyirlər.

Bu zaman məqsəd rahatlama deyil, sadəcə vaxt keçirmək və ya fokuslanmaq olur.

3) Model davranış

Uşaq ən güclü şəkildə müşahidə edərək öyrənir.

Əgər ata, ana və ya bacı-qardaşlardan biri dırnaq yeyirsə, uşaq bu davranışı “normal” kimi qəbul edə bilər.

4) Vitamin və mineral çatışmazlığı

Bəzi hallarda, xüsusilə dəmir, sink, kalsium və B qrupu vitaminlərinin azlığı zamanı uşaqda dırnaq yeməyə meyl yaranır.

Bu, bədənin bir növ “özünütənzimləmə” cəhdi ola bilər.

5) Perfeksionizm (mükəmməllik duyğusu)

Dırnağın ucundakı kiçik bir qopuq və ya bərabərsizlik belə bəzi uşaqlarda narahatlıq yaradır və uşaq onu dişləyib “düzəltməyə” çalışır.

Dırnaq yemənin fəsadları

Bu davranış uzun müddət davam etdikdə həm bədən sağlamlığına, həm də emosional vəziyyətə mənfi təsir göstərir.

 Fiziki nəticələr:

Dırnaq yatağında zədələnmə, ağrı və qanama.

Bakteriya və göbələk infeksiyaları (xüsusilə barmaq ətrafında irinli iltihab – paronixiya).

Dırnaq formalarının eyriliyi və daimi deformasiyası.

Dişlərin zədələnməsi, çənə formasında dəyişiklik.

Dırnaq və ağız mikroblarının bədənə keçməsi → bağırsaq infeksiyaları, qurd xəstəlikləri.

 Psixoloji nəticələr:

Özünə inamın azalması, utancaqlıq.

Sosial mühitdə (məktəbdə, dostlar arasında) məsxərə qorxusu.

Davranışın gizlədilməsi və emosional gərginliyin artması.

Valideynlərin ən çox etdiyi səhvlər

Ən çox müşahidə edilən yanlış yanaşmalar bunlardır:

🚫 “Dırnağını yenə yedin, utanmırsan?”

🚫 “Səndən başqa kim dırnaq yeyir?”

🚫 “Əgər bir daha yesən, səni cəzalandıracam!”

🚫 “Böyümüsən, hələ də belə uşaq hərəkəti edirsən.”

Bu cür cümlələr uşağın emosional yükünü artırır, özünü dəyərsiz hiss etməsinə səbəb olur və nəticədə o, daha çox gərginlikdən yenidən dırnağını yeməyə başlayır.

 Düzgün yanaşma – Valideynlər nə etməlidirlər?

 1) Sakit və anlayışlı olun

Uşağı danlamayın, əvəzində maraqlanmağa çalışın:

> “Səni narahat edən bir şey var?”

“Əllərini ağzına aparanda özünü rahat hiss edirsən?”

Bu suallar uşağın daxili duyğularını ifadə etməsinə kömək edir.

 2) Əllərini məşğul edin

Uşağın əlləri boş qaldıqca vərdiş aktivləşir. Buna görə əllə edilən fəaliyyətlər çox faydalıdır:

rəsm çəkmək,

lego yığmaq,

stress topu ilə oynamaq,

plastilinlə fiqurlar düzəltmək.

Əllər məşğul olduqda ağza aparma ehtiyacı azalır.

 3) Müsbət motivasiya tətbiq edin

Cəza yox, mükafat sistemi yaradın:

“Bu həftə dırnaqlarını yeməsən, birlikdə kinoya gedəcəyik.”

“Dırnaqların uzansa, sənə rəngli lak alacam.”

Müsbət yanaşma uşağı ruhlandırır, qorxutmur.

4) Dırnaq baxımına diqqət edin

Dırnaqları müntəzəm kəsin və təmiz saxlayın.

Dırnaq kənarında qopuq varsa, kəsin, dişləməyə səbəb olmasın.

5 yaşdan yuxarı uşaqlarda pediatrla məsləhətləşərək acı dadlı qoruyucu lak istifadə oluna bilər.

5) Düzgün qidalanma

Dırnaqların sağlam böyüməsi və sinir sisteminin balansı üçün uşağın menyusunda bunlar olmalıdır:

Yaşıl tərəvəzlər

Yumurtanın sarısı

Balıq və dəniz məhsulları

Ət və qaraciyər

Qoz, badam, fındıq Meyvə və yulaf

Bu qidalar dəmir, sink, B vitaminləri və omega-3 ilə zəngindir – sinir sistemini sakitləşdirir, dırnaq strukturunu möhkəmləndirir.

 6) Ailə mühitini müşahidə edin

Bəzən problem uşağın davranışında deyil, mühitindədir.

Ev mühitində tez-tez gərginlik, tənqid, qorxu varsa, uşaq özünü müdafiə edə bilmir və bu kimi vərdişlərlə stress atmağa çalışır.

Sakit, sevgi dolu atmosfer davranışın azalmasına kömək edir.

 Nə zaman mütəxəssisə müraciət etmək lazımdır?

Uşağı pediatr və ya uşaq psixoloquna göstərmək vacibdir, əgər:

Dırnaqlarda qanama, irin və ya ağrı varsa;

Uşaq dırnaqlarını nəzarətsiz yeyir və dayandıra bilmir;

Eyni zamanda barmaq əmizdirmə, saç çəkmə, dodaq dişləmə kimi davranışlar da müşahidə olunursa;

Uşaqda narahatlıq, qorxu, aqressiya və ya yuxu pozğunluğu varsa.

Pediatr vitamin-mineral səviyyələrini qiymətləndirəcək,

psixoloq isə emosional səbəbləri müəyyən edərək davranış terapiyası tətbiq edəcək.

 Nəticə

Dırnaq yemə — uşağın “pis vərdişi” deyil, çox vaxt daxili gərginliyin səsidir.

Bu davranışa qəzəblə deyil, sevgi və anlayışla yanaşmaq lazımdır.

Uşağı qorxutmaq və danlamaq problemi gizlədir,

amma dinləmək, müşahidə etmək və dəstək olmaq onu aradan qaldırır.

Unutmayaq:

> “Uşaqlar davranışları ilə danışır. Biz onları anladıqda, o davranışa ehtiyac qalmaz.”

Pediatr Atlaz Möhsümova

(Mütəxəssislə 077 250 11 37 mobil nömrəsi vasitəsiylə əlaqə saxlaya bilərsiniz.)