Hipnoz, müasir psixologiya və terapiyanın maraqlı və çoxşaxəli bir sahəsidir. Tarixi qədim dövrlərə gedib çıxan hipnoz, insanın şüuraltı vəziyyətini tədqiq edən və müalicə metodlarından biri olaraq inkişaf etmişdir. Bu məqalə hipnozun tarixçəsini, inkişaf mərhələlərini və müasir dövrdəki yerini əhatə edəcək.

Qədim tarixdə hipnoz

Hipnozun kökləri, qədim sivilizasiyalara, məsələn, Misir, Yunan və Hindistan mədəniyyətlərinə qədər uzanır. Bu dövrlərdə hipnoz əsasən dini və şamanistik mərasimlərdə istifadə edilirdi. Misirdə, rituallarda və mərasimlərdə trance vəziyyətlərinə girərək ruhlarla əlaqə qurmaq məqsədilə hipnotik metodlardan istifadə olunurdu. Yunan filosofu Platon, insan şüurunun müxtəlif səviyyələrini və hipnozun bu səviyyələrə təsirini araşdırmışdır.

18-ci və 19-cu əsrlərdə hipnoz

18-ci əsrdə hipnozun elmi təhlilinə başlanmışdır. İsvetian Hipnozun əsasını qoyan şəxs Fransız fiziki Franz Anton Mesmer olub. Mesmer, “magnetik” və ya “büyülü” qüvvələrlə xəstəliklərin müalicə edildiyini iddia edirdi və bu üsulları “mesmerizm” adlandırmışdır. Onun təcrübələri və iddiaları böyük mübahisələrə səbəb oldu, lakin elmi cəhətdən təsdiqlənməmişdir.

19-cu əsrdə, İsveçli fizik və həkim Johann Joseph Gassner və Alman doktor Franz Anton Mesmer’in təcrübələri nəticəsində hipnoz daha da inkişaf etdi. Bu dövrdə hipnozun daha sistemli və elmi şəkildə öyrənilməsi başlandı. İngilis həkim James Braid, hipnozu “nervoz trans” olaraq adlandıraraq hipnozun neyroloji əsaslarını araşdırmışdır. Braid, hipnozun yalnız fərdi fərqli bir vəziyyət deyil, həm də fiziki və psixoloji dəyişiklikləri əks etdirən bir proses olduğunu təsdiqləmişdir.

20-ci əsrdə hipnozun inkişafı

20-ci əsr hipnozun daha da təkmilləşdirilməsi və müasir hipnoterapiyanın yaranması ilə xarakterizə olunur. ABŞ-da, hipnozun terapevtik istifadə olunması üçün klinik tətbiqləri üzərində daha çox iş görüldü. Amerikan hipnoterapistləri Milton H. Erickson, hipnozu fərdi müalicə üsulu olaraq inkişaf etdirmişdir. Erickson, hipnozun daha təbii və yaradıcı bir şəkildə tətbiq edilə biləcəyini göstərmişdir. Onun yaradıcılıq və təsir üsulları, hipnozun daha geniş spektrdə tətbiqinə imkan yaratmışdır.

Müasir hipnoz

Bugünkü hipnoz, həm elmi, həm də terapevtik sahələrdə geniş istifadə olunur. Modern hipnoz texnikaları, müxtəlif psixoloji problemlərin müalicəsində, travma sonrası stress pozğunluğu, fobiyalar, yuxu problemləri və bağımlılıqların müalicəsində istifadə olunur. Hipnoterapiya, kognitiv-behavioral terapiya ilə birləşdirilərək daha təsirli müalicə üsulları təqdim edir.

Hipnozun sosial və mədəni istinadları

Müasir dövrdə hipnoz, həmçinin populyar mədəniyyətdə, teatrda, film və televiziya proqramlarında geniş şəkildə təsvir edilir. Bu təsvirlər, hipnozun elmi və terapevtik aspektlərinə qarşı bəzən yanlış anlamalar yaradır. Hipnoz haqqında səhv məlumatlar və stereotiplər, onun əsl məqsədini və tətbiq sahələrini anlaşılmaz edə bilər.

Nəticə

Hipnozun tarixi, onun qədim ritual və mədəniyyətlərdən müasir elmi və terapevtik üsullara qədər necə inkişaf etdiyini göstərir. Hipnozun inkişafı, onun daha sistemli və elmi şəkildə öyrənilməsini təmin etmişdir. Müasir dövrdə hipnoz, müxtəlif psixoloji və tibbi müalicələrdə əhəmiyyətli bir rol oynayır və bu sahədəki araşdırmalar davam edir. Hipnozun tarixi və inkişafı, onun terapevtik potensialını daha da anlamağa və istifadə etməyə kömək edir.

Esmira Atifi

Şüuraltı elmlər üzrə mütəxəssis, hipnoterapevt