Günəş Yerdəki həyatın əsas mənbələrindən biridir. Ancaq bizə həyat versə də, onun şüaları dəri xərçəngi kimi problemlərə səbəb olduğu üçün ölümlə də nəticələnə bilər.
Buna baxmayaraq günəş işığında radiasiya dəyərini göstərən ultrabənövşəyi (UB) şüalanma son dərəcə vacibdir. Gəlin UB şüanın nə olduğuna daha yaxından nəzər salaq.
Günəş dünyamızı isidir, işıqlandırır və bununla da biz həyatımızı davam edirik. Bundan əlavə, həyati vacib “D” vitamininin əsas mənbəyi günəş işığıdır. Təəssüf ki, diqqət edilmədikdə Günəş həm həyat verə bilər, həm də ölümə səbəb ola bilər. Günəş işığında olan radiasiyanı göstərən UB şüalar insanlara nə vaxt çölə çıxa biləcəklərini və günəşli havada nə qədər UB şüaya məruz qala biləcəklərini bildirir.
Bir çox insan UV indeksinin nə olduğunu bilmir, amma hamımız bilirik ki, günorta saatlarında çöldə çox olmamalıyıq. Bizə bu məlumatı verən UV indeksidir. Günəş işığında radiasiya səviyyəsi nəzərə alınmazsa və lazımi qoruyucu tədbirlər görülməzsə, dəri xərçənginə və hətta ölümə səbəb ola bilər. UV indeksi nə olduğunu, onu necə qorumaq lazım olduğunu, ən yaxşı dəyərin nə olduğunu yaxından nəzərdən keçirək.
UV indeksi nədir?
UV indeksi, yəni ultrabənövşəyi şüa 1994-cü ildə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit Proqramı və Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatı tərəfindən hazırlanmış və qəbul edilmişdir; Günəşdən gələn ultrabənövşəyi şüalarda olan radiasiya səviyyəsini göstərən ölçü vahididir.
UV indeksi bütün dünyada qəbul edilən ölçü vahididir. Bəzi media orqanları da öz hava bülletenində UV indeksinin dəyərini paylaşırlar. Bu dəyərə görə insanlar günəş işığına məruz qalma müddətini təyin edir və lazım gəldikdə tədbir görərək bu zərərli şüalardan qorunmağa çalışırlar.
Yüksək UV indeksinin zərərləri:
Dəri xərçəngi riski yüksək UV indeksi ilə günəş işığına birbaşa məruz qalan insanlarda artır. Ağ dərili, sarışın, qırmızı saçlı, mavi gözlü, yaşıl gözlü və boz gözlü insanlarda yüksək ultrabənövşəyi şüaya məruz qalma nəticəsində dəri xərçəngi və katarakta əmələ gəlməsi artır.
Yüksək ultrabənövşəyi şüa olmasa belə, insanların birbaşa güclü günəş işığına məruz qalması zərərlidir. Həssas dəri və çoxlu mol olan insanlar da risk altındadır. Bu səbəbdən dünyanın demək olar ki, hər yerində günorta saatlarında mühafizəsiz çölə çıxmağı mütəxəssislər uyğun görmürlər.
İdeal UV indeksi nə olmalıdır? UV indeksi dəyərləri:
Günəş şüaları 0-2 UV indeksində ən zərərsizdir.
UV indeksi 3 – 5 olan günəş altında təxminən 20 dəqiqə qalmaq məqsədəuyğundur.
UV indeksi 6 -7 olduqda, günəş altında 15 dəqiqədən çox qalmamalı və qoruyucu tədbirlər görülməlidir.
UV indeksi 8 – 10 olduqda, günəş altında 10 dəqiqədən çox qalmamalı və qoruyucu tədbirlər görülməlidir.
UV indeksi 11-dən yüksəkdirsə, günəş altında 5 dəqiqədən çox qalmamalı və mümkünsə ümumiyyətlə çölə çıxmamalısınız.
UV indeksi dəyərlərinin və məruz qalma müddətlərinin təsiri aşağıdakılardır. UV indeksinin 8 – 10 və yuxarı olması canlılar üçün ən təhlükəli dəyərdir. Bununla belə, aşağı dəyərlər xəstələr, yaşlılar, uşaqlar və körpələr üçün də təhlükəli ola bilər. Ən yaxşısı ekspertlərin gündəlik proqnozlarına qulaq asmaq və onların xəbərdarlıqlarına ciddi yanaşmaqdır.
UV indeksi:
Ölkəmizin UV indeksi ümumilikdə normal səviyyədədir. Ancaq yay aylarında saat 12:00 – 14:00, 11:00 – 15:00 arası günəş altında qalmamaq məsləhətdir. Hər zaman ehtiyatda olmaq yaxşıdır.
Havanın buludlu olması UV indeksinin aşağı olması demək deyil. Nəticədə bu radiasiya müəyyən şəkildə Yerimizə gəlməyə davam edir. Bu səbəbdən, ümumiyyətlə buludlu və ya az günəşli ərazilərdə belə lazımi qoruyucu tədbirlərin görülməsi tövsiyə olunur.
Yüksək ultrabənövşəyi şüadan necə qorunmaq olar?
UV indeksi bəzəkli bir termin olsa da, qorunmaq üçün etməli olduğumuz şey uşaqlıqdan bəri bildiyimiz bir şeydir. Birbaşa günəşə məruz qalmamalı, kölgəyə üstünlük verməli, papaq taxmalı, günəş eynəyi taxmalı, dəri tipinizə uyğun günəş kremi istifadə etməli və bol su içməliyik. Təbii ki, heç günəş şüaları altına çıxmamaq daha yaxşıdır.
Qara dərili insanların yüksək UV indeksindən ən az təsirlənən qrup olması elmi bir həqiqətdir. Ancaq günəş altında özünüzü narahat hiss etmək onun zərərli təsirlərindən azad olduğunuz anlamına gəlmir. Buna görə də bütün insanlar intensiv günəş işığına məruz qalacaqları zaman lazımi qoruyucu tədbirlər görməlidirlər.
Dediklərimiz yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Günəş altında nə qədər qaldığınızı öyrənmək üçün mütləq həkimə müraciət etməlisiniz.
Qadir
