Oyuncaqlar uşaqların inkişafında və əyləncəsində mühüm rol oynayır. Onlar yalnız vaxt keçirmə vasitəsi deyil, həm də uşaqların sosial bacarıqlarını, yaradıcılıq qabiliyyətlərini və fiziki bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün əvəzolunmaz vasitələrdir. Oyuncaqların seçilməsi isə uşağın yaşına, inkişaf mərhələlərinə və maraqlarına əsaslanmalıdır. Bu baxımdan, oyuncaqların müxtəlif növləri və onların uşağın psixoloji və fiziki inkişafına necə təsir etdiyini daha dərindən araşdırmaq vacibdir.
Oyuncaqlar əsasən iki qrupa ayrılır: birincisi, oyun məqsədi ilə düzəldilməyən, ancaq uşağın oyun vasitəsi kimi istifadə etdiyi şeylərdir. Məsələn, qaşıqlar, qələmlər, kibrit qutuları və sairə. Bu cür “təbiət oyuncaqları” uşaqlara daha çox öz təxəyyüllərini və yaradıcılıqlarını inkişaf etdirməyə kömək edir. İkinci qrup isə tamamilə oyun məqsədilə düzəldilmiş və xüsusi olaraq uşaqların inkişafını dəstəkləyən oyuncaqlardır. Məsələn, gəlinciklər, oyuncaq maşınlar, alətlər və s.
Oyuncaqlar, yalnız əyləncə məqsədilə deyil, həm də uşağın təlim və sosial inkişafını dəstəkləyən xüsusiyyətlərə sahib ola bilər. Bu cür oyuncaqlar arasında əyləncə xarakterli, təlim xarakterli və sosial xarakterli oyuncaqlar ayrılır:
Əyləncə xarakterli oyuncaqlar – Bu oyuncaqlar əsasən uşaqlara vaxt keçirmək və əylənmək üçün nəzərdə tutulur. Onlar sadə quruluşlu və uşağın diqqətini cəlb edəcək şəkildə hazırlanır.
Təlim xarakterli oyuncaqlar – Bu oyuncaqlar uşaqlara yeni bilik və bacarıqlar qazandırmaq məqsədini güdür. Məsələn, boyama kitabları, maketlər, konstruktorlar və s. Bu növ oyuncaqlar uşaqların əqli inkişafına böyük təsir göstərir.
Sosial xarakterli oyuncaqlar – Bu oyuncaqlar uşağın sosial bacarıqlarını inkişaf etdirir. Uşaqlar bu oyuncaqlarla başqaları ilə ünsiyyət quraraq daha yaxşı sosial əlaqələr qururlar. Bu cür oyuncaqlara müxtəlif qruplar ilə oyunlar, ailə üzvlərini təqlid edən oyuncaq dəstləri və sair daxildir.
Yaş məsələsi oyuncaqların seçilməsində mühüm rol oynayır. Uşağın yaşına uyğun oyuncaqlar onun fiziki və zehni inkişafına uyğun olmalıdır. Hər yaş dövrü üçün fərqli tipdə və səviyyədə oyuncaqların seçilməsi vacibdir.
6 aydan kiçik uşaqlar üçün əsas diqqət rəng və səsə yönəlir. Bu yaşda uşaqlar çox vaxt hər şeyə maraq göstərir, buna görə də səsli və rəngli oyuncaqlar onlara maraqlı gəlir.
Oturmağa başlayan uşaqlar əllərini istifadə edərək ətrafdakı əşyaları tutmağa çalışırlar, buna görə də yumşaq və asan tutula bilən oyuncaq və fiqurlar onlara uyğundur.
Ayağa qalxmağa başlayan uşaqlar əllərinə keçən hər şeyi tullamağa meyilli olurlar, ona görə elastik, səsli və asan idarə edilən oyuncaqlar daha münasibdir.
2 yaşlı uşaqlar artıq daha mürəkkəb oyunları başa düşürlər və hissələrə ayrılan oyuncaqlar, məsələn, müxtəlif ölçülü fiqurlar, körpülər və s. onları maraqlandırır.
3 yaşından yuxarı uşaqlar yaradıcılıq və təxəyyül inkişafı üçün daha mürəkkəb oyuncaqlara üstünlük verirlər, məsələn, plastilin, üçtəkərli velosipedlər və s.
6-8 yaşlı uşaqlar artıq daha böyük və daha mürəkkəb oyunları idarə edə bilirlər. Onlar miniatür maşınlar, maketlər, konstruktorlar və s. ilə maraqlanır.
9-11 yaşlı uşaqlar üçün təyyarə modelləri, məsafədən idarə olunan maşınlar və stolüstü oyunlar daha cəlbedicidir.
12 yaşdan yuxarı uşaqlar daha çox məntiqi düşüncə və intellektual inkişafı tələb edən oyuncaqlara maraq göstərirlər. Məsələn, mikroskoplar, teleskoplar və kimya dəstləri bu yaş qrupu üçün ideal ola bilər.
Son olaraq, oyuncaqların uşaqlar üçün yalnız əyləncə olmadığını, həm də onların sosial və zehni inkişafını dəstəkləyən bir vasitə olduğunu unutmamalıyıq. Hər bir uşağın fərdi xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq seçilən oyuncaq onların daha sağlam inkişafını təmin edir. Oyuncaq alarkən uşağın öz istəyini və ehtiyaclarını da nəzərə almaq vacibdir.
