Bir diplomla qarın tox olmur, amma hamı bunu hələ də başa düşmür, universiteti nəyin bahasına olursa olsun, bitirməli olduğuna inanır. Bu arada, hər il ölkə universitetləri çoxlu sayda lazımsız mütəxəssislər yetişdirir. Yalnız müəllimlər tələb olunandan üç dəfə çox hazırlanır. Peşə tələbatlı olmalı və biliklə dəstəklənməlidir.
Vakansiyaların siyahıları işçi ixtisaslarının nümayəndələrinin daha çox tələb olunduğunu göstərir. SSRİ ilə birlikdə dağılmış peşə təhsilinin bərpasında müəyyən irəliləyişlər var – yeni peşə məktəbləri yaranır, yeni fakültələr açılır. 2026-cı ilə qədər peşə təhsili alanların sayının ildən-ilə iki dəfə artacağı planlaşdırılır. Elm və təhsil nazirinin müavini İdris İsayev “Peşə sirri” festivalının açılışında bu seqmentdə aparılan islahatları açıqlayıb.
Bəs, çoxlarının arzularında rahat ofis və böyük maaşla tozsuz iş olduğu halda, gənclərin kütləvi şəkildə çilingər və qaynaqçı olacağı doğrudurmu? Və islahatların uğurlu olması üçün nə etmək lazımdır?
“Xidmət-iş” Həmkarlar İttifaqı Federasiyasının vitse-prezidenti Cəmaləddin İsmayılov deyir ki, müəyyən mütəxəssislərə tələbat məsələsi daha diqqətlə öyrənilməlidir: “Məsələn, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə kənd təsərrüfatı, xüsusən də heyvandarlıq intensiv şəkildə inkişaf etdiriləcək. Bu isə o deməkdir ki, kənd təsərrüfatı sahəsində işçilərə ehtiyac var. Ölkənin digər bölgələrində də onlara ehtiyac var”.
“Bir çox gənclər həm paytaxtda, həm də bölgələrdə boş otururlar, lakin düzgün peşə seçməklə özlərinə faydalı iş tapa bilərdilər. Mal-qaranın, quşların tələf olması qeyri-adi hadisə deyil və çox vaxt kəndlilər nə də nə edəcəklərini bilmirlər. Nəticədə fermerlər zərər çəkirlər. Buna görə də baytarlıq feldşerlərinə böyük ehtiyac var, xüsusən, yaşlı nəsil artıq təqaüdə çıxır və onların əvəzediciləri praktiki olaraq yoxdur”, – deyə həmsöhbətimiz bildirir.
Onun fikrincə, aqronomlara da ehtiyac var: “Təkcə ali təhsilli deyil, orta ixtisas təhsilli aqronomlara da. Məhsulun az olmasının səbəbi çox vaxt becərmə texnologiyasına riayət edilməməsi, gübrələrdən düzgün istifadə edilməməsi və sair ilə bağlıdır”.
İsmayılov peşə təhsilini inkişaf etdirməyi vacib sayır: “Bu, vacibdir. Eyni zamanda, buna məsuliyyətlə yanaşmaq lazımdır. Öyrənməyə nəzarət, nəzəriyyə və təcrübənin birləşməsi olmalıdır. Yalnız tələbələr zamanla ayaqlaşmağa imkan verəcək yüksək keyfiyyətli biliklər əldə etsələr, uğurdan danışmaq olar. Regionlarda təkcə kənd təsərrüfatı mütəxəssislərinə ehtiyac yoxdur. Orada inşaat peşələrinin nümayəndələrini – yaxşı bənna, dülgər, suvaqçı və s. tapmaq çətindir. Onlar köhnə üsulla deyil, yeni materiallar və texnologiyalarla işləməyi bacarmalıdırlar. Normal televiziya ustaları da yoxdur”.
“Azərbaycanda ali təhsil kultu getdikcə keçmişə çevrilir. Universitet dərəcəsi olanların çoxu işsiz və ya ticarətlə məşğuldur. Amma gənclər işçi peşələrini seçmələri üçün bilməlidirlər ki, təhsilini bitirdikdən sonra iş tapa biləcəklər. Bu məsələyə Məşğulluq Agentliyi nəzarət etməlidir, burada işlək mexanizm lazımdır. Məzunlar qeydiyyatdan keçməli, bilikləri yoxlanılmalı və bu cür kadrlara ehtiyacı olan işəgötürənlərə namizədlikləri təqdim edilməlidir. Sonuncular onları işə götürərkən imtiyazlar verilməlidir, məsələn, bir il ərzində bu işçilər vergi ödəməkdən azad edilməlidir. Bu vəziyyətdən hamı qazanclı çıxacaq”, – deyə ekspert vurğulayır.
Onun sözlərinə görə, bəzi işəgötürənlər təlim mərhələsində potensial işçilərə baxırlar: “Amma indi peşə təhsili ilə işəgötürən arasında qarşılıqlı əlaqə azdır və bunun üzərində işləmək lazımdır. Həm də axşam televiziyada peşə təhsilində baş verənlər barədə süjetlər göstərməlisiniz, çoxlarının sadəcə lazımi məlumatı yoxdur”.
Mövzuya dair danışan təhsil eksperti Nadir İsrafilov sovet dövründə belə təlimlərin səmərəli olduğunu söyləyib: “SSRİ-nin dağılmasından sonra peşə təhsili tənəzzülə uğradı, bəzi məktəblərin yerində liseylər təşkil olundu, avadanlıqlar israf olundu. Artıq gənclər işçi ixtisaslarına maraq göstərmirlər”.
“Ölkəmizdə Avropa Oyunları keçiriləndə isə məlum oldu ki, ölkədə ixtisasları beynəlxalq standartlara cavab verən xarici qonaqlara xidmət göstərmək üçün kifayət qədər peşəkar işçilər yoxdur. Bundan sonra işlər yerindən tərpəndi: Cənubi Koreya və Türkiyə ilə müqavilə imzalandı, onlar yeni standartlar tətbiq edirlər, ən əsası isə Təhsil və Elm Nazirliyinin nəzdində Peşə Təhsili Agentliyi yaradıldı. 100-dən çox ümumtəhsil məktəbinin yuxarı siniflərində peşəyönümü var. Əminəm ki, zaman keçdikcə kifayət qədər iş yerləri açılacaq ki, bu da çox vacibdir. Amma çoxları hələ də peşə təhsilini ikinci dərəcəli bir şey hesab edir. Halbuki, keçmişdə olduğu kimi, onun nüfuzunu artırmaq lazımdır”, – deyə İsrafilov fikrini yekunlaşdırıb.
Elya Belskaya
