Qan xəstəliklərinin geniş yayılmasının səbəbləri məlumdurmu? Son illərdə daha çox yayılan qan xəstəlikləri hansılardır? İrsi qan xəstəliklərinin qarşısını almaq mümkündürmü? Azərbaycanda talassemiyanın daha çox yayılması nə ilə bağlıdır? Talassemiya daşıyıcıları üçün hansı risklər var?
Elmi-Tədqiqat Hematologiya və Transfuziologiya İnstitutunun hematologiya şöbəsinin müdiri, hematoloq Gülbəniz Quliyevanın sözlərinə görə, bütün dünyada həm qazanılmış, həm də irsi qan xəstəliklərinə geniş rast gəlinir.
Qazanılmış qan xəstəliklərindən birinin də dəmir defisitli anemiyalar olduğunu deyən hematoloq bildirib ki, bu problem bütün dünyada böyük faiz təşkil edir.
İrsi qan azlığı xəstəliklərinə də çox rast gəlindiyini açıqlayan mütəxəssis deyir ki, bu xəstəliklər arasında Azərbaycanda ən geniş yayılanı talassemiyadır. Hematoloqun sözlərinə görə, “Betta talassemiya” Azərbaycanda endemik ocaq sayılır: “Qazanılmış talassemiya gen defektidir. Bu defekt uşağa bir və ya hər iki valideyndən keçə bilər. İki valideyndən keçən xəstəlik böyük və orta talassemiyadır. Bu, uşaqlarda bir yaşdan sonra özünü büruzə verir. Əsasən qan azlığı, dalağın, qaraciyərin böyüməsi, sümüklərin konfiqurasiyasının dəyişməsi, dərinin saralması, xroniki parçalanma kimi simptomlar əmələ gətirir”.
G.Quliyeva həmçinin Azərbaycan əhalisi arasında talassemiya xəstəliyinin 8-9% təşkil etdiyini bildirir.
Hematoloq deyir ki, bu baxımdan evlənən cütlüklərin nikahdan öncə talassemiya ilə bağlı müayinəsi məqsədəuyğun hesab edilir. O, talassemiya daşıyıcılığının qorxulu hal olmadığını açıqlayıb: “Talassemiya geninin daşıyıcılığı qorxulu xəstəlik deyil, sadəcə, gen defektidir. Gələcəkdə bir formanın başqa bir formaya keçməsi qətiyyən mümkün deyil. Övlad valideyndən hansı geni götürübsə, həyatının sonuna qədər həmin geni daşıyır. Yeganə risk var, bu da iki talassemiya daşıyıcısının nikaha daxil olmasıdır. Yalnız nikahdan öncə bilməlidirlər ki, gələcək nəslin sağlam olması üçün kiminlə evlənmək olar”.
- Quliyeva qan xərçənginin yayılması, yaranma səbəblərindən də danışdı. Hematoloq deyib ki, son illərdə qan xərçənginin müalicəsi yönündə hədəf terapiya aparılır və müsbət effekt verir.
Qan xəstəliklərinə səbəb olan qohum evliliklərindən bəhs edərkən mütəxəssis birinci sırada qohum nikahların daha riskli sayıldığını açıqlayıb: “Əmioğlu-əmiqızı, xalaoğlu-xalaqızının nikaha daxil olması zamanı irsi qan xəstəliklərinin yaranması ehtimalı daha çoxdur”.
Onun sözlərinə görə, orqanizmə artıq dəmir qəbulu qanın parçalanmasının, qan azlığının səbəblərindən biri sayılır. Mütəxəssis bu baxımdan yanlış qidalanma və bəzi hallarda aparılan yanlış müalicələrin hansı fəsadlara yol açdığını da vurğuladı.
İrsi qan xəstəliyi olan hemofiliyalar barədə sualları cavablandıran həkim deyib ki, uşağın bədəni harasa toxunanda və yaxud yıxılanda tez bir zamanda göyərirsə, bu halda hematoloqa müraciət edib, qanın müayinəsini aparmaq vacibdir: “Bu, artıq hemofiliyaya, uşağın sağlam olmadığına işarədir”.
Hematoloq deyir ki, qan analizlərinin düzgün aparılması diaqnostikanın ən önəmli tərəfidir.
