Nitq ləngiməsi uşaqlarda tez-tez rast gəlinən inkişaf problemlərindən biridir. Bu ləngimənin bir çox səbəbi ola bilər və ən önəmlilərindən biri də eşitmə problemidir. Eşitmə, uşağın ətraf mühiti anlaması və danışmağı öyrənməsi üçün əsas duyğudur. Eşitmədə problem olduqda uşaq səsləri düzgün qəbul edə bilməz və nəticədə nitq və dil bacarıqlarında gecikmə yaşanır.
Eşitmə nəyə görə əhəmiyyətlidir?
Uşaq ana bətnindən başlayaraq səslərə reaksiya verməyə başlayır. Doğulduqdan sonra ətrafdakı səslər və danışıq onu dil öyrənməyə təşviq edir. Əgər uşaq bu səsləri eşitmirsə və ya zəif eşidirsə, beynində nitqlə bağlı əlaqələr formalaşa bilmir. Bu da:
Gec danışmağa başlama,
Az və anlaşılmaz sözlər işlətmə,
Cümlə qurmaqda çətinlik,
Sosial münasibətlərdə geri qalmaq kimi nəticələrə səbəb ola bilər.
Eşitməyə bağlı nitq ləngiməsinin əlamətləri
Aşağıdakı əlamətlər uşağın eşitməsində problem ola biləcəyinə işarədir:
0–1 yaş arası:
Adı çağırıldığında dönmür.
Oyuncaq səslərinə və ya yüksək səslərə reaksiya vermir.
Ağlama səsi, qapı səsi, musiqiyə maraq göstərmir.
1–2 yaş arası:
“Ana”, “ata”, “su” kimi sadə sözləri demir.
Sadə istəkləri yerinə yetirmir (“ver”, “gəl”).
Əşyaları göstərib adlarını demir.
Danışma əvəzinə əli ilə göstərir və ya səssiz qalır.
2 yaşdan sonra:
İki və ya daha çox sözlü cümlələr qurmur.
Başqalarının dediklərini tez-tez təkrarlatmaq istəyir.
Danışıq aydın və başa düşülən deyil.
Televizoru və ya telefonu çox yüksək səslə izləmək istəyir.
Musiqi və səsli oyuncaqlara maraq göstərmir.
Valideynlər nə etməlidir?
Əgər uşaqda yuxarıdakı əlamətlər varsa, aşağıdakı addımlar atılmalıdır:
1) Odioloji qiymətləndirmə (eşitmə testi)
Uşağın eşitmə səviyyəsi xüsusi cihazlarla yoxlanır.
Eşitmə itkisi varsa, bu dərəcəsi müəyyən edilir.
Erkən mərhələdə eşitmə cihazı və ya koxlear implant kimi texnoloji dəstək tövsiyə oluna bilər.
2) Loqopedik qiymətləndirmə
Uşağın nitq səviyyəsi dəyərləndirilir.
Nitqə təsir edən digər amillər araşdırılır (motor bacarıqlar, diqqət, təqlid qabiliyyəti).
3) Nevroloji və inkişaf müayinəsi
Nitq ləngiməsinin yalnız eşitmə ilə deyil, digər nevroloji və ya psixoloji səbəblərlə əlaqəli olub-olmadığı araşdırılır.
Nəticə
Eşitmə probleminə bağlı nitq ləngiməsi erkən aşkarlanarsa, bu uşağın dil və nitq bacarıqlarının bərpası üçün çox önəmli bir fürsətdir. Əgər uşaq danışmırsa və ya dediklərinizi başa düşmürsə, bu, sadəcə “gec danışan uşaqdır” deyib gözlənilməməlidir. Vaxtında müdaxilə və düzgün istiqamətləndirmə uşağın gələcək inkişafında böyük rol oynayır.
Pediatr Atlaz Möhsümova
Mənim uşağımda da eşitmə problemi olduğunu düşünürəm, çünki bəzən çox yüksək səsdə belə dönmür. Bir az da narahat oldum. Bu cür problemlər həqiqətən uşağın inkişafına böyük təsir edir, bunu dərk etmək önəmlidir.
Usaqlarin nitq inkisafi da cox hessas meseledir, buna gore de her bir detala diqqet etmek lazimdir. Mence, bu yazida cox vacib bir movzuya toxunulub. Tebii ki, esitme problemi varsa, gecikmeler ola biler, amma erken mudaxile ile hell olunur.
Cox genis yayilmis bir problem barede yazmisiniz. Tesekkur edirem
Maraqli movzudur. Hem de haminin anlayacagi dildedir. Minnetdaram hekime
Açığı, mən heç belə bir problem yaşamadım, amma yazını oxuyub çox faydalı məlumatlar öyrəndim. Uşaqların hər bir hərəkətini izləmək və onların inkişafına diqqət etmək lazımdır. Bu cür yazılar çox kömək edir.
Bəli, eşitmə problemi çox vacibdi! Mənim balamda da uşaq ikən problem vardı, vaxtında müayinə olundu, indi hər şey qaydasında. Bu yazı çox əhəmiyyətli və yerində olub. Eşitməyə diqqət etmək çox önəmlidi.
Atlaz xanım, bəs eşitmə problemi sonradan inkişaf edə bilərmi? Yəni uşaq əvvəlcə normal eşidib danışmağa başlamışsa, sonradan bu funksiyanı itirə bilərmi?
Mən də özüm bu məsələlərə çox diqqət edirəm. Bizim evdə hər zaman səsli oyunlar oynanır, uşağın səslərə reaksiyası çox yaxşıdır. Bu tip yazılar valideynlər üçün çox faydalıdır. Əgər problem varsa, vaxtında müdaxilə etmək lazımdır!
Çox valideyn ‘uşaq hələ danışmırsa, deməli gecikib’ deyib keçirlər. Amma eşitmə ilə bağlı problemlərin bu qədər ciddi nəticələrə səbəb ola biləcəyini çoxları bilmir. Xüsusilə 0–1 yaş mərhələsindəki əlamətlərin bu qədər mühüm olduğunu bilmirdim.
Çox maraqlı mövzudur! Mənim dostumun uşağında da eşitmə problemi vardı, amma müayinə olundu, heç bir şey ciddi deyil. Bu tip yazılar insanlara məlumat verir və qorxularını azaldır.
eşitmə testlərini hansı yaşdan etibarən keçirtmək daha məqsədəuyğundur? Yəni 6 aylıq uşaqda belə testlər aparmaq mümkündürmü?
Mənim oğlum 2 yaşındadır və cümlə qurmaqda çətinlik çəkir. Əmin oldum ki, mütləq olaraq logopedə və eşitmə müayinəsinə aparmalıyıq. Təşəkkür edirəm, çox kömək oldu
Oxuduqca körpəmin davranışlarını analiz etdim. Əslində narahat olduğum bəzi məsələlər var idi, amma bu yazıdan sonra artıq bunun sıradan bir hal olmadığını dərk etdim. Müayinəyə yazılmaq üçün motivasiya verdiniz.