Bank hansısa səbəbdən vətəndaşın iş yerinizi bəyənməsə, kredit verməkdən imtina edə bilərmi? Redaksiyamıza bu məzmunlu şikayətlər daxil olur ki, iş yeri kredit təşkilatının “qara siyahısı”nda olduğundan bəzi banklar onlara kredit verməkdən imtina edir.
Məsələn, narazı bir vətəndaş yazır: “Kredit almaq üçün banka zəng etdim, amma rədd etdilər. Məsələ burasındadır ki, mənim iş yerim nədənsə “qara siyahı”ya salınıb və bu, yüksək maaş və işçisi olduğum təşkilatın nüfuzuna baxmayaraq baş verir. Amma bankın strukturumla bağlı bəzi şikayətləri olsa da, mən özümdə heç bir günah görmürəm. Güman edirəm ki, problem kredit təşkilatı ilə işəgötürən arasında yaranıb, ona görə də onların öz aralarında məsələni həll etmələri məntiqlidir və adi işçilərin bununla heç bir əlaqəsi yoxdur”.
İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev deyir ki, bu cür problemləri kökündən – qanunvericilikdən həll etmək lazımdır: “Baxın, “Banklar haqqında” qanun nə deyir? Biz bu sənədin 36-cı səhifəsini açırıq və biz görürük ki, hər bir bank müştəriyə xidmət şərtlərini, o cümlədən öz xidmətləri üçün faiz dərəcələrini, komissiyaları və digər ödənişləri müstəqil müəyyən etmək hüququna malikdir… Bundan əlavə, kredit üçün gəlsəniz, bankın ödəniş şərtləri üçün öz şərtlərini müəyyən etmək hüququ – bir sözlə, müştəri ilə müqavilədə bütün bu parametrlər kredit və maliyyə strukturundan asılıdır və heç kimin bunu dəqiqləşdirməyə hüququ yoxdur”.
“Təbii ki, müştərilər belə bir əməliyyatda aciz tərəf deyillər və qanun pozularsa, kreditorun hərəkətlərindən məhkəməyə şikayət etmək hüququna malikdirlər. Məhkəmələrimiz borcalanlarla yerli və ya xarici bankların filialları arasında yaranan belə mübahisələri qanunla müəyyən edilmiş qaydada həll edir. Məsələ ondadır ki, “Banklar haqqında” qanun kredit borcunun ödənilməsi şərtləri və qaydaları baxımından seçim azadlığı verir. Lazım gələrsə, banklar öz qaydalarını diktə edə bilərlər, təbii ki, bütün bunları təkcə mövcud qanunvericiliklə deyil, həm də öz daxili qaydaları ilə əlaqələndirirlər. Bütün bunlar qanunidir”, – deyə həmsöhbətimiz bildirir.
Onun sözlərinə görə, burada ən əsas məqam ondan ibarətdir ki, bankların vətəndaşlara kredit verməkdən imtina etməsi sərfəli deyil: “Çünki onların faiz gəlirləri bundan asılıdır. Buna görə də, imtina həmişə sual doğurur: niyə kreditor qazanmaq istəmədi? Axı heç kim özünü belə gəlirdən məhrum etmək istəmir. Sadəcə olaraq, bəzən banklar, məsələn, risklərin idarə edilməsinə görə imtina etmək məcburiyyətində qalır – bu, belə bir anlayışdır və təkcə maliyyə strukturlarında deyil, istənilən təsərrüfat subyektlərində mövcuddur”.
“Amma məhz banklarda risklər xüsusilə yüksəkdir, çünki onlar pulla işləyir və kredit verirlər. Riskli əməliyyatlara görə isə məsuliyyət müvafiq şöbələrin əməkdaşlarının üzərinə düşür. Bu, əsasən kredit risklərinə aiddir, ona görə də kreditor müştəriləri hərtərəfli yoxlayır. Pul verməzdən əvvəl o, əmin olmalıdır ki, bu vəsaitlər faizlə geri qayıdacaq. Buna görə də borcalan haqqında mümkün qədər çox məlumat əldə etməlisiniz: müştərinin əvvəlki borclarını ödəyib-ödəmədiyini və aylıq gəlirinin ödənişlər üçün kifayət edib-etmədiyini və keçmiş kreditləri ödəyərkən artıq neçə gecikmə olub-olmadığını. Əlbəttə ki, iş yeri də burada əsas amillərdəndir”, – deyə Qarayev söyləyir.
İşi bankın xoşuna gəlməyən vətəndaşla bağlı konkret məsələyə gəlincə, mütəxəssis imtinanın səbəblərinin fərqli ola biləcəyini qeyd edir: “Məsələn, sürətli kadr dəyişikliyi. Tez-tez işçilərini ixtisar edən şirkətlər banklarda inam yaratmır. Və maaş həm də müştəri üçün yeganə gəlir mənbəyidirsə, bank bütün bunlarla məşğul olmaqdan ümumiyyətlə imtina edir. Axı, bir insan işdən çıxarıla bilər və sonra o, sadəcə olaraq borcunu ödəyə bilməyəcək və kreditor hər şeyi həll etməli olacaq. İmtina üçün başqa bir səbəb əmək haqqının ödənilməsində gecikmə ola bilər. Məsələn, dəqiqlik işəgötürəninizin heç də ən yaxşı keyfiyyəti deyil və bu, kredit ödənişlərinin müntəzəmliyinə təsir göstərə bilər”.
“Nəhayət, şirkətinizdə işçilərin maaşları qeyri-stabildir və maaşlar tez-tez azaldılır. Banklar bunu bilir və pul ayırmağa tələsmirlər. Axı, bir gün krediti ödəmək belə bir borcalan üçün dözülməz bir yükə çevrilə bilər. Elə olur ki, kredit üçün müraciət edən vətəndaşın işəgötürəninin yüksək vergi borcu olur. Beləliklə, bankların “pis” şirkətlərin işçilərinə kreditdən imtina etmək üçün kifayət qədər səbəbləri var, buna görə də bu barədə düşünmək daha yaxşıdır: belə bir işi daha sabit birinə dəyişdirmək daha yaxşı deyilmi?”, – deyə iqtisadçı vurğulayır.
Emma Rzayeva
