1) Qızdırma nədir?

Qızdırma (febril vəziyyət) — bədən istiliyinin hipotalamusun tənzimlədiyi normal diapazondan qalxmasıdır.

Normal oral temperatura: 36,5–37,5°C

Subfebril: 37,6–38°C

Orta dərəcəli qızdırma: 38–39°C

Yüksək qızdırma: 39–40°C

Hiperpireksiya: >41°C (təhlükəli hal)

Bədən temperaturu hipotalamusun “termostat” funksiyası ilə idarə olunur. İnfeksiyalar, iltihabi proseslər, bəzi dərmanlar və ya xarici amillər bu mərkəzi “yuxarı səviyyəyə” tənzimləyərək temperaturu artırır.

2) Qızdırmanın fizioloji əhəmiyyəti

Qızdırma orqanizmin müdafiə mexanizmidir:

İmmun hüceyrələrin aktivliyini artırır (leykositlərin miqrasiyası və fagositoz güclənir).

Virus və bakteriyaların çoxalması üçün əlverişsiz mühit yaradır.

İltihabi mediatorların (interleykin-1, TNF-α) təsiri ilə infeksiya ilə mübarizəni sürətləndirir.

3) Uşaqlarda qızdırmanın ən yayğın səbəbləri

1. İnfeksion səbəblər

2. Viruslar – qızdırmanın ən çox səbəbkarı

Üst tənəffüs yolu infeksiyaları (qrip, adenovirus, rinovirus, COVID-19)

Uşaqlıq infeksiyaları (qızılca, suçiçəyi, məxmərək)

2. Bakteriyalar

Streptokok anginası

Orta qulaq iltihabı (otitis media)

Sidik yolları infeksiyası

Sətəlcəm (pnevmoniya)

3. Göbələk və parazitlər (nadir)

4. Qeyri-infeksion səbəblər

Diş çıxarma (adətən 38°C-dən yuxarı olmur)

Peyvənd sonrası reaksiya

Günvurma və istilik vurması

İltihabi/autoimmun xəstəliklər (juvenil idiopatik artrit, lupus və s.)

Endokrin pozğunluqlar (tirotoksikoz)

4) Qızdırmanın qiymətləndirilməsi

Valideyn və həkim üçün əsas suallar:

Uşağın yaşı (xüsusilə 3 aydan kiçiklərdə risk yüksəkdir)

Qızdırmanın davametmə müddəti (1–3 gün, yoxsa 5 gündən çox?)

Əlavə simptomlar: öskürək, səpgi, qulaq ağrısı, sidikdə yanma, qarın ağrısı

Uşağın ümumi vəziyyəti: aktivdir, yoxsa halsız və huşu qarışıqdır?

Temperaturun ölçülmə yeri: qulaq, ağız, qoltuqaltı və ya rektal

(rektal ölçü ən dəqiqdir)

5) Ev şəraitində ilkin yardım

Uşağa bol maye verin (su, şorba, oral rehidratasiya məhlulları)

Otaq temperaturu 20–22°C saxlanılsın, tez-tez havalandırılsın

Yüngül və rahat geyim

Qızdırma dərmanları:

Paratsetamol: 10–15 mg/kq, hər 4–6 saatdan bir

İbuprofen: 5–10 mg/kq, hər 6–8 saatdan bir

Fiziki soyutma:

İlıq su ilə bədəni silmək

Sərin kompres (boyun, qoltuqaltı, qasıq nahiyəsinə)

Soyuq suya və spirtə qətiyyən müraciət etməyin

6) Təcili tibbi yardım tələb edən hallar

Körpə 3 aydan kiçikdir və temperatur ≥38°C

Qızdırma 40°C-dən yuxarıdır və dərmanla düşmür

Qıcolma, huşun itməsi, boyun tutulması

Sürətli və çətin nəfəs, mavi dodaqlar

İrəliləyən səpgi, dəridə göyərmə

Davamlı qusma, susuzluq əlamətləri (sidik azlığı, quru ağız)

7) Uşaqlarda qızdırma haqqında yanlış inanclar

❌ “Qızdırma hər zaman təhlükəlidir” – Yox, əksər hallarda virus infeksiyalarına qarşı normal cavabdır.

❌ “Qızdırma dərmanlarını tez-tez dəyişmək lazımdır” – Yalnız həkim məsləhəti ilə paratsetamol və ibuprofen növbələnə bilər.

❌ “Spirtlə bədəni silmək qızdırmanı tez salır” – Xeyr, təhlükəli və toksik ola bilər.

8) Yekun tövsiyələr

Qızdırma özü-özlüyündə xəstəlik deyil, əlamətdir – əsas səbəbi tapmaq vacibdir.

Evdə müşahidə zamanı uşağın ümumi vəziyyəti, qidalanması, maye qəbulu izlənməlidir.

Təhlükə əlamətləri olduqda dərhal həkimə müraciət edilməlidir.

Qızdırma dərmanları yalnız çəkisinə uyğun dozada və həkim göstərişi ilə verilməlidir.

Pediatr Atlaz Möhsümova

(Mütəxəssislə 077 250 11 37 mobil nömrəsi vasitəsiylə əlaqə saxlaya bilərsiniz.)