Tam əqli, fiziki və sosial rifah halı olaraq təyin olunan sağlamlıq dünyada hər kəs üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən hər il 7-13 aprel tarixləri arasında “Ümumdünya Sağlamlıq Həftəsi” kimi qeyd olunur. Bütün dünyada sağlam həyata diqqət çəkmək üçün həftə ərzində müxtəlif tədbirlər keçirilir. Bu həftə çərçivəsində Marmara Universiteti Pendik Təhsil və Araşdırma Xəstəxanası Endokrinologiya və Metabolik Xəstəliklər şöbəsinin müəllimi Dr. Eren İmre ilə danışdıq.
Sağlam davranışlar inkişaf etdirilməlidir
Doktor Eren İmre çıxışına “Sağlam bir həyat sürmək üçün həyat boyu sağlamlığı və rifahı yaxşılaşdıran davranışlar qazanmalı və davam etdirməliyik” deyərək başlayır və bu davranışlardan birincisinin nizamlı idman olduğunu deyir: “Daimi məşq həftədə ən azı 150 dəqiqə orta intensivlikdə aerobik məşq və ya 75 dəqiqə güclü aerobik məşqdən ibarətdir. Bu, əzələləri gücləndirir və elastikliyi artırır”,- deyə bildirib.
Dr. İmrenin başqa bir təklifi isə zehni fəaliyyətlərlə bağlıdır. Bu fəaliyyətlərin idrak funksiyalarını qorumağa və təkmilləşdirməyə kömək etdiyini vurğulayan Dr. İmre: “Bu kontekstdə tapmacaları həll etmək, kitab oxumaq və ya yeni bir dil öyrənmək tövsiyə oluna bilər”, – deyib.
Balanslı və sağlam pəhriz
Qidalanma da sağlam həyat üçün əvəzolunmazdır… “Sağlam bədən çəkisini qorumaq üçün balanslaşdırılmış və sağlam pəhriz ilə kalori qəbulunu nəzarət altında saxlamaq vacibdir”, – deyə doktor İmrenin bu mövzuda tövsiyələri belədir: “Adekvat və balanslaşdırılmış qidalanma orqanizmə lazım olan vitaminləri, mineralları və digər qidaları almağa kömək edir. Bol tərəvəz, meyvə, tam taxıl, zülal və sağlam yağlardan ibarət pəhriz tövsiyə edə bilərik”.
Daimi yuxu mütləqdir
Yuxu başqa bir vacib elementdir. Bədənin dincəlməsi və yenilənməsi üçün gündə 7-9 saat arasında nizamlı yatmağın lazım olduğunu vurğulayan Dr. İmre sözlərini belə davam etdirir: “Bu nöqtədə yuxu gigiyenasını təmin edəcək davranış nümunələrinin inkişafına kömək edir. Stressi azaltmaq üçün meditasiya, dərin nəfəs məşqləri və yoqa kimi texnikaları tətbiq etmək də faydalıdır”.
Doktor şəxsi gigiyena qaydalarına riayət etməyi də tövsiyə edir. Bunun infeksiya və xəstəliklərin qarşısını almağa kömək etdiyini söyləyən İmre deyir: “Sağlam həyat üçün əlləri tez-tez yumaq və müntəzəm duş qəbul etməklə yanaşı, tütündən istifadə etməmək və öz sağlamlığına məsuliyyətlə yanaşmaq da vacibdir. Xülasə, sağlam həyat üçün sağlam həyat tərzini təmin edəcək davranış modelinin hazırlanması və davam etdirilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Zərərli vərdişlərdən imtina edilməlidir
Sağlam həyat tərzi təşkil etmək üçün zərərli vərdişlərdən uzaq olmaq da eyni dərəcədə vacibdir… Bu məqamda Dr. İmrənin məsləhətinə qulaq asırıq:
“Alkoqol istehlakını məhdudlaşdırmaq və ya tamamilə tərk etmək qaraciyər, ürək və digər orqanlar üçün faydalıdır. Başqa bir şey isə siqaretdən uzaq durmaqdır. Çünki siqaret ağciyər xərçəngi, ürək xəstəlikləri və bir çox sağlamlıq problemlərinə səbəb olur. Buna görə də siqaret çəkməmək və siqareti buraxmaq sağlam həyat üçün mühüm addımdır”.
Həm uşaqlar, həm də yaşlılar qayğı göstərməlidir
Bəs sağlam qalmaq üçün kim başqalarından daha diqqətli olmalıdır? “İlk növbədə, uşaqlar və gənclər…” deyə başlayır Dr. İmre bunun səbəbini belə izah edir:
“Böyümə və inkişaf dövrlərində balanslaşdırılmış qidalanma, müntəzəm məşq və yaxşı yuxu vərdişləri onların gələcək sağlamlıqları üçün çox vacibdir. Digər tərəfdən qeyd etdiklərimiz yaşlılar üçün də keçərlidir. Çünki yaşlandıqca orqanizmin müdafiə mexanizmləri zəifləyir və xroniki xəstəliklərin yaranma riski artır. Ona görə də yaşlı insanlar da bunlara diqqət yetirməlidirlər”, – deyir.
Diqqət edilməli digər qrup xroniki xəstəlikləri olan insanlardır… Xüsusilə hipertoniya, şəkərli diabet və ürək-damar xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanlar xəstəliklərini nəzarətdə saxlamaq üçün sağlam həyat tərzinə yiyələnməlidirlər. Astma, KOAH və xərçəng kimi immunitet sistemini təsir edən xəstəlikləri olan şəxslərin də qıcıqlandırıcı faktorlardan uzaq durmaları lazım olduğunu ifadə edən Dr İmre sözlərini belə yekunlaşdırır:
“Piylənmə çağımızın önəmli problemidir. Bu problemi olan şəxslər sağlam qidalanma ilə çəkilərinə nəzarət etməli, nizamlı idmanı laqeyd qoymamalı və həkimləri ilə əməkdaşlıq etməlidirlər. Xülasə, bu qruplar xüsusilə sağlam həyat tərzi vərdişlərini mənimsəməli və müntəzəm sağlamlıq yoxlamalarını laqeyd qoymamalıdırlar”.
Qadir
