Ətin və to­yu­ğun ba­ha sa­tıl­dı­ğı bir za­man­da so­sis­ka və kol­ba­sa­la­rın ki­loq­ra­mı­nın ət­dən və to­yuq­dan be­lə ucuz sa­tıl­ma­sı on­la­rın tər­ki­bi­ni şüb­hə al­tın­da qo­yur. İs­tər- is­tə­məz so­sis­ka və kol­ba­sa alar­kən onun tər­ki­bi göz önü­nə gə­lir.

Mü­tə­xəs­sis­lər də id­dia edir­lər ki, so­sis­ka və kol­ba­sa­lar ha­zır­la­nar­kən onun tər­kib­nə tə­miz ət­dən baş­qa nə de­sən vu­ru­lur. Öl­müş hey­van əti, kar­ton, quş pe­yi­ni, qı­ğır­daq, to­yuq də­ri­si və s.-dən ha­zır­la­nan  kol­ba­sa və so­sisk­lar isə ba­zar­da “biş­miş to­yuq so­sis­ka­sı”, “tə­miz mal əti” və s. ad­lar­la sa­tı­lır.
Qi­da mü­hən­di­si Sa­mir Qu­lam­lı­nın söz­lə­ri­nə gö­rə, xa­ri­ci öl­kə­lər­də bu məh­sul­lar ha­zır­la­nar­kən tər­ki­bi­nə hey­van­la­rın da­xi­li piy­lə­ri, si­nir­lə­ri, si­nir­lər­dən ay­rı­la bil­mə­yən ət par­ça­cıq­la­rı, quy­ruq ya­ğı, ağ­ciyr­lər, oy­naq kə­nar­la­rı,  to­yuq ayaq­la­rı, to­yuq də­ri­si və hət­ta tük də qa­tı­lır.  Son­ra­dan bu qa­rı­şı­ğa so­ğan, sa­rım­saq, so­us, müx­tə­lif əd­viy­yat­lar və mik­ro­bun ya­yıl­ma­ma­sı üçün nit­rit, nit­rat və xər­çən­gin ya­ran­ma­sı­na sə­bəb olan bir çox mad­də­lər əla­və edi­lir.
Mü­sa­hi­bi­miz bil­di­rir ki, quy­ruq ya­ğı və da­xi­li piy­lər əri­mə­yən yağ­lar ol­du­ğu üçün bu da or­qanz­mi təh­lü­kə qar­şı­sın­da qo­yur. Son­ra­dan bu yağ­lar or­qa­nizm­də da­mar tu­tul­ma­sı və qan da­mar xəs­tə­lik­lə­ri­nə gə­ti­rib çı­xa­rır. “Bu­nu siz so­sis­ka və ya kol­ba­sa bi­şir­di­yi­niz ta­va­da ya­ğın ne­cə tez don­du­ğu­nu iz­lə­yə­rək də mü­şa­hi­də edə bi­lər­si­niz”.

Mü­tə­xəs­sis­lə­rə gö­rə, öl­kə­yə xa­ri­ci öl­kə­lər­dən bu ki­mi məh­sul­la­rın gə­ti­ril­mə­si və ölk­də be­lə məh­sul­la­rın is­teh­sa­lı  son 5 il ər­zin­də xər­çən­gə yo­lux­ma­nı sü­rət­lən­di­rib.

Te­ra­pevt Mə­la­hət Ab­ba­so­va­nın söz­lə­ri­nə gö­rə, be­lə məh­sul­lar uşaq­lar­da obez­lik, gör­mə po­zun­tu­su, psi­xo­lo­ji po­zun­tu­la­ra,  qa­dın­lar­da uşaq­lıq yo­lu və süd və­zi­si xər­çən­gi­nə tu­tul­ma eh­ti­ma­lı­nı 3 də­fə­yə qə­dər ar­tı­rır: “Bu ki­mi qi­da­lar ürək-da­mar xəs­tə­lik­lə­ri­nə də yol açır. 0-3 yaş­lı uşaq­la­ra ümu­miy­yət­lə, bu qi­da­lar ve­ril­mə­mə­li­dir”.

ABŞ mü­tə­xəs­sis­lə­ri­nə gö­rə, tər­ki­bi­nin ne­cə ol­ma­sın­dan ası­lı ol­ma­ya­raq, biş­miş kol­ba­sa və so­sis­ka­lar 72 də­rə­cə­də bi­şi­ril­di­yi üçün sağ­lam­lı­ğa bir o qə­dər bö­yük zə­rər ver­mir. Azər­bay­can­da isə kol­ba­sa və so­sis­ka­lar çox za­man leş-öl­müş hey­van ətin­dən, to­yuq iça­la­tın­dan, də­ri­sin­dən, ayaq­la­rın­dan, pi­pik və qı­ğır­daq­la­rın və s. bu ki­mi mad­də­lə­rin qa­rı­şı­ğın­dan ha­zır­la­nır.

Azad İs­teh­lak­çı­lar Bir­li­yi­nin (AİB) səd­ri Ey­yub Hü­sey­no­vun söz­lə­ri­nə gö­rə, kol­ba­sa və so­sis­ka­la­rın  ək­sə­riy­yə­ti ra­yon­lar­dan gə­ti­ril­miş ölü hey­van ətin­dən ha­zır­la­nır. Əgər kol­ba­sa­nın qiy­mə­ti ba­zar­da­kı ətin qiy­mə­tin­dən də­fə­lər­lə ucuz­dur­sa, on­da is­teh­lak­çı onun tər­ki­bi­nin nə­dən iba­rət ol­du­ğu­nu tə­səv­vür et­mə­li­dir: “Öl­müş hey­van ətin­dən kol­ba­sa ha­zır­la­nar­kən tez xa­rab olur”.

E.Hü­sey­nov qeyd edir ki, mən­şə­yi mə­lum ol­ma­yan hey­van ət­lə­ri Ba­kı­ya gə­ti­ri­lə­rək, bu­ra­da kol­ba­sa sex­lə­ri­nə ve­ri­lir: “Kol­ba­sa­la­rın tər­ki­bi­nə ar­zuo­lun­maz kom­po­nent­lər – çü­rü­müş kar­tof, kar­ton qa­rı­şı­ğı qa­tır­lar”.

Eks­pert he­sab edir ki, leş ət­lə­ri isə pay­tax­ta da­ha çox Mu­ğan, Bər­də, Sa­at­lı, Sa­bi­ra­bad, Ma­sal­lı zo­na­sın­dan da­xil olur. Bu ki­mi mən­bə­lər­dən ha­zır­la­na­raq ba­za­ra çı­xa­rı­lan kol­ba­sa­lar ba­za­ra ucuz çı­xır.

“Sağ­lam ya­şa­maq is­tə­yir­si­niz­sə, mən­şə­yi bi­lin­mə­yən məh­sul­lar­dan uzaq olun. Kol­ba­sa, so­sis­ka, ya­rım­fab­ri­kat qi­da­lar – kot­let­lər, düş­bə­rə, ha­zır ye­mək­lər ki­mi qi­da­larn qə­bul edil­mə­si in­san öm­rü­nü qı­sal­dır”.

Ey­yub Hü­sey­nov de­yir ki, bü­tün məh­sul­la­ra is­ti­fa­də müd­də­ti­ni uzat­maq üçün xü­su­si kim­yə­vi mad­də­lər vu­ru­lur. Bu mad­də­lər isə məh­su­lun öm­rü­nü uzat­maq­la ya­na­şı in­san öm­rü­nü də qı­sal­dır.

İradə Cəlil