Müasir dövrdə insanlar iş həyatında uzun müddət vaxt keçirdiklərindən, əmək münasibətləri çərçivəsində ailə münasibətlərinin yaranması halları da geniş yayılmışdır. İş yoldaşları arasında qurulan ailələr, bir tərəfdən sosial baxımdan normal qarşılanır, digər tərəfdən isə əmək qanunvericiliyində bu cür münasibətlər müəyyən hüquqi və etik məsələləri gündəmə gətirir. Bu məqalədə əmək müqaviləsi və nikah arasındakı hüquqi əlaqələr, iş yerində ailə münasibətlərinin doğura biləcəyi hüquqi nəticələr və işəgötürənlərin bu kontekstdə məsuliyyətləri araşdırılır.

Əmək müqaviləsinin mahiyyəti və ailə münasibətləri

Əmək Məcəlləsinə əsasən, əmək müqaviləsi işçi ilə işəgötürən arasında yazılı şəkildə bağlanan və tərəflərin qarşılıqlı hüquq və vəzifələrini müəyyən edən bir sənəddir. Bu müqavilə əmək münasibətlərinin hüquqi əsasını təşkil edir. Lakin əmək münasibətlərinin formallaşmış hüquqi çərçivəsinə baxmayaraq, əmək kollektivi daxilində şəxsi münasibətlərin – o cümlədən nikah münasibətlərinin – formalaşması hüquqi və etik baxımdan müxtəlif çətinliklər yarada bilər.

İş yerində nikah münasibətləri: hüquqi tənzimləmə

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində iş yoldaşlarının evlənməsinə və ya eyni təşkilatda çalışmasına birbaşa qadağa qoyulmur. Lakin bəzi hallarda — xüsusən də tabelik münasibətləri mövcud olduqda — bu məsələ maraqların toqquşması (konflikt interesov) və qeyri-obyektiv qərarların verilməsi riskini artırır. Belə hallarda işəgötürən daxili intizam qaydaları və korporativ etika kodeksləri vasitəsilə nizamlayıcı tədbirlər görə bilər.

Tabelik münasibətləri və maraqların toqquşması

Əgər ər və arvad bir təşkilatda çalışır və biri digərinin birbaşa rəhbəridirsə, bu zaman maraqların toqquşması problemi meydana çıxır. Bu halda rəhbər şəxsin ailə üzvü ilə bağlı qərar qəbul etməsi (mükafatlandırma, intizam tədbiri, işə qəbul və s.) obyektivlik prinsiplərinə zidd ola bilər. Belə vəziyyətlərdə təşkilat rəhbərliyi tərəfindən struktur dəyişikliyi və ya bir tərəfin vəzifəsinin dəyişdirilməsi ilə bu konfliktlər aradan qaldırıla bilər.

İşə qəbul və ailə münasibətləri

Qanunvericilikdə işə qəbul zamanı şəxsin ailə vəziyyətinə görə ayrı-seçkiliyə yol verilməsi yolverilməz hesab olunur. Lakin bəzi hallarda, xüsusilə maliyyə və ya dövlət sirri ilə işləyən qurumlarda, yaxın qohumların birgə çalışması məhdudlaşdırıla bilər. Bu cür hallar yalnız qanunla və əsaslandırılmış təhlükəsizlik tədbirləri ilə tətbiq oluna bilər.

Məxfilik və şəxsi həyat hüququ

Konstitusiyanın 32-ci maddəsinə əsasən, şəxsin şəxsi və ailə həyatı toxunulmazdır. Bu baxımdan, işçilərin ailə münasibətləri işəgötürən tərəfindən məhdudlaşdırıla və ya nəzarət edilə bilməz. Yalnız əmək münasibətlərinə təsir göstərən hallarda — məsələn, maraqların toqquşması olduqda — bu məsələ hüquqi müstəvidə tənzimlənə bilər.

Və sonda…

İş yerində ailə münasibətləri əmək hüququnun aktual və kompleks sahələrindən biridir. Hüquqi tənzimləmə baxımından bu münasibətlərə birbaşa qadağa qoyulmasa da, bəzi hallarda etik və hüquqi risklər ortaya çıxa bilər. İşəgötürənlər bu cür hallarda açıq, şəffaf və hüquqi əsaslı yanaşmalar tətbiq etməli, daxili normativ sənədlərlə ailə münasibətlərinin iş prosesinə mənfi təsirini minimuma endirməyə çalışmalıdırlar.

Hüquqşünas Fidan Qarayeva