Uşağınızın inkişafı ilə tanış olmaq valideyn olmağın ən faydalı hissələrindən biri ola bilər. Uşağınızın dünyanı necə gördüyünü öyrənmək, uşağınıza yeni bacarıqlar öyrətmək,yeni emosiyalar və dəyişiklikləri yaşayarkən onlara rəhbərlik etmək valideyn olmağın bir hissəsidir, lakin bu, həmişə asan deyil. Uşağınız inkişaf etdikcə, o, doğuşdan yetkinliyə qədər inkişaf mərhələləri keçir. Ətraf mühitvə genetik amillər uşağın inkişafına və bir mərhələdən digərinə nə qədər sürətlə irəliləməsinə təsir göstərə bilər. Uşaqların hisslərini təhlil etmək bir yana, nə yaşadıqlarını şifahi şəkildə izah etmək çətindir. Burada uşaq psixologiyası son dərəcə vacib və dəyərli məlumat əldə etməyə kömək edə bilər.
Uşaq psixologiyası niyə vacibdir?
Hər kəs uşağının sağlam inkişaf etməsini istəyir, lakin uşağın davranışının normal inkişaf mərhələsinin əlaməti və ya anormallıq əlaməti olduğu həmişə aydın deyil. Uşaq psixoloqları bu fərqi anlamağa,uşağın normal və anormal psixoloji modellərini başa düşməyə,valideynlərə uşaqları ilə ən yaxşı şəkildə necə ünsiyyət qurmağa,onların emosiyalarını idarə etmək üçün mübarizə mexanizmlərini öyrətməyə və uşaqlarının hər bir yeni inkişaf mərhələsində irəliləməsinə və inkişaf etməsinə kömək edə bilər.
Uşaq psixoloqları həmçinin anormal davranışı erkən aşkarlayır, öyrənmə problemləri, hiperaktivlik,depressiya,narahatlıq kimi ümumi davranış problemlərinin köklərini müəyyən edirlərp,roblemlərin həlli üçün valideynə və uşağa yardımçı olurlar
Uşaq psixologiyası inkişafın bir neçə əsas sahəsinin qarşılıqlı əlaqəsini öyrənir:
Koqnitiv inkişaf
Koqnitiv inkişaf uşağın intellektual öyrənmə və düşüncə proseslərinə aiddir. Buraya ətrafdakı dünyanı müşahidə etmək və anlamaq, dil öyrənmək, yaddaş, qərar qəbul etmək, problem həll etmək, uşağın öz təxəyyülünü necə istifadə etməsi və uşağın əsas mülahizələrdən necə istifadə etməsi daxildir. Bütün bu amillər uşağın genetikası və ətraf mühitdən təsirlənir.
Emosional və sosial inkişaf
Emosional və sosial inkişaf dərin və bir-birinə bağlıdır. Emosional inkişaf dedikdə uşağın öz duyğularını necə hiss etməsi, başa düşməsi və ifadə etməsi nəzərdə tutulur. Emosional inkişaf erkən uşaqlıqda qorxu,sevinc,qəzəb və kədər kimi əsas duyğularla ifadə edilir. Uşaq inkişaf etdikcə inam, ümid, günahkarlıq, qürur kimi daha mürəkkəb duyğular meydana çıxır. Emosional inkişaf, həmçinin uşağın empatiya vasitəsilə digər insanların duyğularını hiss etmək və anlamaq qabiliyyətini də əhatə edir. Duyğuları düzgün tənzimləmək və ifadə etməyi öyrənmək bir çox uşaqlar üçün çətindir. Uşaqlara öz emosiyalarını erkən anlamağa kömək etmək indiki və gələcək emosional inkişafa güclü təsir göstərə bilər. Uşaq Psixoloqu uşağınıza öz emosiyalarını sağlam və müsbət şəkildə anlamağa və ifadə etməyə kömək edir.
Emosional inkişaf sosial inkişafdan çox xəbər verir. Bu doğrudur, çünki uşağın öz duyğularını hiss etməsi, başa düşməsi və ifadə etməsi onun digər insanlarla münasibətinə birbaşa təsir göstərir. Sosial inkişaf uşağın ətrafındakı insanlarla münasibət qurmaq üçün zəruri olan dəyərləri, şüurluluğu və sosial bacarıqları necə inkişaf etdirdiyi ilə əlaqədardır.Uşağın erkən münasibətləri yaşa uyğun sosial bacarıqların inkişafına böyük təsir göstərə bilər.
Psixoloq Sevilxanım Bunyatzadə
